Τι σημαίνουν τα Θεοφάνεια;
Την βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον βαπτιστή τιμά σήμερα η Ορθοδοξία, με τα Θεοφάνεια να ολοκληρώνουν το Δωδεκαήμερο (τις γιορτές των Χριστουγέννων) και να μεταφέρουν ελπιδοφόρο μήνυμα, μέσω της φανέρωσης των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας.
Μαζί με την φανέρωση της Αγίας Τριάδας, γιορτάζεται και μία υπολανθάνουσα λατρεία προς το νερό, που θεωρούνται παντού…
αγιασμένα. Οι νέοι βουτάνε στα νερά, αψηφώντας το κρύο,γιατί θεωρούν μεγάλη ευλογία να πιάσουν το σταυρό, ενώ, σε πολλές περιοχές της χώρας μας, ο ιερέας απελευθερώνει ένα περιστέρι σε ανάμνηση της εμφάνισης του Αγίου Πνεύματος «εν είδει» (με τη μορφή) περιστεριού και στη συνέχεια επισκέπτεται τα σπίτια για να τα αγιάσει.
Παράλληλα, αυτή τη μέρα ξεκινά και η… αντίστροφη μέτρηση για τους καλικάντζαρους: την παραμονή των Θεοφανείων οι καλικάντζαροι -που έκαναν την εμφάνισή τους στον επάνω κόσμο με την αρχή του Δωδεκαήμερου- εγκαταλείπουν τις εγκόσμιες αταξίες τους και ξαναγυρίζουν στο… έργο τους, το κόψιμο, δηλαδή, του δέντρου που κρατάει τον κόσμο, ώστε να γκρεμιστεί και να χαθεί.
Ιδιαίτερα έθιμα για τα Θεοφάνεια υπάρχουν στην Μακεδονία: στη Δράμα, κάνουν την εμφάνισή τους οι Αράπηδες, μια εθιμική παράσταση με μεταμφιέσεις στην οποία συμμετέχουν οι κάτοικοι της περιοχής, ενώ στην Καβάλα αναβιώνουν τα σάγια, με ρίζες από την Καππαδοκία, μια τελετουργική πράξη με χορό και τραγούδι γύρω από αναμμένες πυρές.
Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα είναι τα ραγκουτσάρια της Καστοριάς, όπου οι κάτοικοι φορούν τρομακτικές μάσκες και περιφέρονται στους δρόμους κάνοντας εκκωφαντικούς θορύβους με τα κουδούνια τους για να ξορκίσουν το κακό.
Στην Αργολίδα υπάρχει το «γιάλα – γιάλα», όπου τα αγόρια που πρόκειται τη νέα χρονιά να παρουσιαστούν στο στρατό συγκεντρώνονται, γευματίζουν όλοι μαζί και έπειτα γυρνούν σε όλα τα σπίτια φορώντας παραδοσιακές ναυτικές φορεσιές και τραγουδώντας, ενώ οι κάτοικοι στολίζουν της βάρκες τους με φοίνικες, νεραντζιές και μυρτιές, τις οποίες δένουν στο λιμάνι πριν την καθιερωμένη βουτιά.
Στην Λευκάδα τηρείται το έθιμο των πορτοκαλιών, με τους πιστούς να βουτούν στη θάλασσα πορτοκάλια που έχουν δέσει με σπάγκο και στη συνέχεια τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία, αφήνοντας ένα από αυτά για ένα ολόκληρο χρόνο στα εικονίσματα του σπιτιού.
Στη Λέσβο, την ώρα που πέφτουν στη θάλασσα οι βουτηχτάδες για να πιάσουν τον Σταυρό οι γυναίκες παίρνουν με μια κολοκύθα νερό και έπειτα, με ένα βαμβάκι που βουτούν σε αυτό, καθαρίζουν τα εικονίσματα χωρίς να μιλούν.
