Λευτεριά στα MEMES!

Κωνσταντίνα Δελημήτρου

Ο νέος κανόνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία των διαδικτυακών πνευματικών δικαιωμάτων, που όπως φαίνεται θα υπερψηφιστεί από την ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στα τέλη Μαρτίου, ήδη πανηγυρίζεται ενώ ελάχιστοι έχουν αναφερθεί στα πιθανά προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν, όχι μόνο οι δημιουργοί και οι πλατφόρμες, μα και οι απλοί χρήστες.

Αρχικά, σκοπός της όλης συζήτησης ήταν να βρεθεί τρόπος να προστατευτούν τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών στο διαδίκτυο που όντως, σε πολλές περιπτώσεις είναι απροστάτευτα. Στη σημερινή της μορφή λοιπόν, η οδηγία Copyright, αφορά τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των δημοσιογράφων και των ηλεκτρονικών εφημερίδων καθώς και την προστασία των καλλιτεχνών, μα και όλων των δημιουργών.

Τα άρθρα της οδηγίας που έχουν προκαλέσει το μεγαλύτερο σούσουρο είναι δύο. Το άρθρο 11 και το άρθρο 13. Με λίγα λόγια, το άρθρο 11 υποχρεώνει τις μεγάλες ειδησεογραφικές και ενημερωτικές πλατφόρμες να συνάψουν συμφωνίες με τους αρχικούς εκδότες ειδήσεων ώστε να έχουν την άδεια αναμετάδοσης του περιεχομένου τους και μάλιστα, η άδεια αυτή θα πρέπει πια να είναι επίσημα επικυρωμένη από την ΕΕ. Το δε άρθρο 13, μιλώντας για τις μεγάλες πλατφόρμες γενικά, μεταβιβάζει την ευθύνη της άδειας του υλικού από τον χρήστη στην πλατφόρμα και της ζητά αόριστα, να δημιουργήσει φίλτρα για να ελέγχει το περιεχόμενο που ανεβαίνει.

Οι πλατφόρμες λοιπόν, θα οφείλουν πια να διαπραγματεύονται εκ νέου λέει, με τους δημιουργούς και τους κατόχους δικαιωμάτων ώστε να λαμβάνουν την άδεια για κάθε αναδημοσίευση των έργων τους, με σκοπό μια δικαιότερη αμοιβή. Καταλαβαίνει κανείς, πως το καμπανάκι χτυπά κυρίως για τις πολύ μεγάλες πλατφόρμες όπου δημοσιεύεται «ανεξέλεγκτα» περιεχόμενο, όπως το Facebook και το YouTube και που τώρα θα οφείλουν να κάνουν διεξοδικό έλεγχο σε καθετί που δημοσιεύουν οι χρήστες.

Τουλάχιστον από την οδηγία αυτή, εξαιρούνται οι διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες όπως η Wikipedia, οι πλατφόρμες ανοιχτού λογισμικού και είδη αρχείων όπως τα GIFs και τα memes που θα μπορούν να μοιράζονται ελεύθερα. Απ΄την άλλη, η αναφορά σε ειδήσεις ή ενημερωτικά άρθρα, θα πρέπει να γίνεται μόνο με παράθεση ενός πολύ μικρού αποσπάσματος αυτών. Οι δε μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες που κατά κύριο λόγο παραθέτουν άρθρα τρίτων, όπως για παράδειγμα η Google News, θα έχουν περιορισμούς ή θα πρέπει να κάνουν ειδικές συμφωνίες για να πάρουν την επικυρωμένη άδεια των δημοσιογράφων και ενημερωτικών ιστότοπων. Τα ίδια θα ισχύουν και για τους μουσικούς, τους συγγραφείς και γενικά τους δημιουργούς που υποτίθεται πλέον θα πρέπει να δίνουν κάθε φορά την άδειά τους και άρα να αμείβονται για να χρησιμοποιηθεί.

Μέχρι σήμερα, όντως καμία μεγάλη πλατφόρμα – παρότι το ζητούσε – δεν είχε σοβαρό λόγο ή μάλλον σοβαρό φόβο να ζητήσει τη νόμιμη άδεια από έναν καλλιτέχνη για κάθε έργο, δεν της ζητούσε κανείς δικαιώματα για το υλικό που ανέβασε κάποιος χρήστης, ενώ τώρα κατά την ΕΕ, η πλατφόρμα θα κυνηγά κάθε μικρό και μεγάλο δημιουργό να μοιράσει χρήματα. Αμ δε. Στον πραγματικό κόσμο, αυτό που θα συμβεί με όλους τους -μικρούς ειδικά- δημιουργούς, θα είναι να σε κόβει στην παραμικρή υπόνοια παρατυπίας και δεν θα θέλει ούτε να σε ξέρει μετά. Ή μάλλον, για να θελήσει να ξανασχοληθεί μαζί σου, θα σου κοστίζει παραχώρηση κάθε άδειας και για ό,τι έχεις δημιουργήσει.

Αυτό, διότι αν μέχρι σήμερα ανέβαζες ως χρήστης κάτι για το οποίο δεν είχες την άδεια, υπεύθυνος ήσουν μόνο εσύ και όχι η εκάστοτε πλατφόρμα. Κι αν ένας τρίτος είχε πρόβλημα με το περιεχόμενο που δημοσίευσες, απλά ενημέρωνε, η πλατφόρμα το αφαιρούσε, κι έπειτα σας άφηνε να φαγωθείτε μέχρι κάποιος να επιστρέψει με την απόφαση του δικαστηρίου ή του εκβιασμού. Ποσώς την ενδιέφερε και αλίμονο αν καθόταν να ασχοληθεί με κάθε έναν από τα εκατομμύρια των χρηστών και δημοσιεύσεων ξεχωριστά και μάλιστα άμεσα, τη στιγμή της δημοσίευσης.

Πλέον όμως αυτά είναι παρελθόν. Κάθε διαδικτυακή πλατφόρμα, θα οφείλει να ελέγχει την πλημμύρα περιεχομένου που δέχεται καθημερινά ώστε να μην βρεθεί υπόλογη στη νέα οδηγία. Και δεν είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε έτοιμα φίλτρα που τα βάζεις ή πατάς ένα «συμφωνώ» και ξεμπερδεύεις. Απλά, ζήτησε αόριστα να δημιουργηθούν φίλτρα και άφησε τις πλατφόρμες να πάρουν όλη την ευθύνη, μα και τον έλεγχο. Μάντεψε λοιπόν πόση ευθύνη θα θελήσουν να πάρουν στ’ αλήθεια. Ακριβώς. Απλά θα κόβεσαι στο παραμικρό κιχ. Και ναι, πάλι οι μικροί δημιουργοί θα την πληρώνουν, δηλαδή όσοι δεν θα έχουν τα μέσα να προβληθούν και θα αναγκάζονται να υποκύπτουν και στις άδειες και σε ό,τι άλλο επιβάλλουν τα χειροποίητα φίλτρα κάθε μεγάλης πλατφόρμας.

Ως προς τις αμοιβές, ναι ήταν πρόβλημα για τα μικρά ενημερωτικά blog και sites να βλέπουν αναδημοσιευμένα ολόκληρα τα άρθρα τους χωρίς απολύτως καμία αναφορά σε πηγές και δημιουργούς, μα και χωρίς καμία απολύτως κύρωση. Υπάρχουν πολλά «δημοσιογραφικά» sites που δεν έχουν γράψει ποτέ ούτε μία δική τους λέξη, ενώ είναι γνωστό διαδικτυακό επιχειρηματικό μοντέλο τα mirror websites ή να αντιγράφεις ολόκληρα websites άλλων και να αναδημοσιεύεις τα άρθρα τους σε χίλιες μεριές ώστε να κερδίζεις από τη θέαση διαφημίσεων, με ελάχιστο κόπο ή τον κόπο άλλων. Ακόμη κι αν η Google «τιμωρεί» την πρακτική αυτή και τις αντιγραφές με κατώτερες θέσεις στις αναζητήσεις, παρόλα αυτά, το διαδίκτυο βρίθει τέτοιων τόπων που θα αναγκαστούν πια να… συμμορφωθούν; Μάλλον όχι.

Αυτή η οδηγία δεν αφορά τόσο τους μικρούς, μα τους κολοσσούς όπως το Google News που ναι, σιγά που θα έρθει να ζητήσει στα ειδησεογραφικά μας να αναπαράγει αποσπάσματα από το περιεχόμενό τους κι αυτά θα του πούνε όχι, διώξε με γιατί είσαι κακός και δεν μας δίνεις χρήματα και σιξ σιξ σιξ. Κι αν το πούνε, σιγά που θα αντέξουν τον ανταγωνισμό χωρίς τέτοια αβάντα από τόσο μεγάλους aggregators. Κι όσο για τα μικρά ενημερωτικά websites, στον πραγματικό κόσμο, απλά θα εκβιαστούν να τα γράφουν οι κακοπληρωμένοι τους υπάλληλοι ή θα δοθεί δόξα σε τίποτα άνεργους γραφιάδες να τα γράφουν τσάμπα. Ή -ακόμη πιο εύκολο-, θα αλλάζουν μια δυο λέξεις στα κείμενα ώστε να τους προσπερνούν τα φίλτρα και να μην θεωρούνται αντιγραφείς. Στην ουσία δηλαδή, δεν θα αλλάξει τίποτε.

Διαδίκτυο σημαίνει ελευθερία, η φιλοσοφία του διαδικτύου είναι πρωτίστως ανεμπόδιστη κυκλοφορία περιεχομένου και ιδεών, είναι ανοιχτή δημιουργία. Για τους τεχνοκράτες της ΕΕ αυτό σημαίνει να προστατευτούν τα gifάκια και τα memes (χώρια που μάλλον ξέχασαν τα quotes). Για όλους τους υπόλοιπους όμως είναι πολλά περισσότερα. Ναι, δεν είμαι αφελής, κάποιοι δημιουργοί σίγουρα έχασαν χρήματα και ενδεχομένως να χάσουν περισσότερα. Όμως αρκετοί ίσως δεν γίνονταν καν γνωστοί αν δεν απολάμβαναν το τόσο ευρύ μοίρασμα της δουλειάς τους που μόνο το διαδίκτυο μπορεί να τους προσφέρει, ακόμη κι αν αυτό γίνεται μόνο με αναφορά στην πηγή, με ή χωρίς αμοιβή.

Είναι μάλλον σοφότερο να αφήσουμε ήσυχο το διαδίκτυο από τόσο ασφυκτικές και συνάμα τόσο γενικές οδηγίες. Θα ήταν πιο χρήσιμο αν λύναμε κάθε πρόβλημα ξεχωριστά ή ακόμη, αν ζητούσαμε από τους ίδιους τους χρήστες να βοηθήσουν στην εξεύρεση πιο δημιουργικών λύσεων. Ακριβώς εδώ είναι που η ανοιχτή κοινωνία θα μας ήταν εξαιρετικά χρήσιμη. Άλλωστε όλοι θυμόμαστε τον αντίστοιχο χαμό στη μουσική βιομηχανία και όλοι σήμερα ξέρουμε πως τελικά δεν αφορούσε ούτε τους καλλιτέχνες ούτε τους καταναλωτές γιατί και οι δύο πλευρές τα βρήκαμε μια χαρά με τον καιρό, ενώ η μουσική “δεν πέθανε”, μάλλον το αντίθετο.

Πολλοί από εμάς δεν έχουμε ακόμη συνειδητοποιήσει πως αυτή η οδηγία θα αλλάξει το διαδίκτυο όπως το ξέρουμε. Ενδεχομένως να περιορίσει τη λογοκλοπή μα για να γίνει αυτό, θα μετατραπεί σε ένα πολύ στεγνό και δύσκαμπτο, πλήρως ελεγχόμενο μέρος.

Η ΕΕ πανηγυρίζει πως νίκησε και πως επιτέλους θα περιορίσει ικανοποιητικά τους γίγαντες του διαδικτύου με τη νέα οδηγία της. Κι εμείς δεν πάμε πίσω, καθώς αγαπάμε να μισούμε τέτοιους κολοσσούς. Μα αν αυτός ο νόμος έγινε για να τους ελέγξει, τότε μάλλον το αντίθετο καταφέρνει. Διότι για να επιτρέψεις σε κάποιον να σε ελέγξει, πρέπει πρώτα να τον εμπιστεύεσαι. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση μόλις εμπιστεύτηκε το YouTube, τη Google, το Facebook και τους λοιπούς γίγαντες να ελέγχουν όλους τους δημιουργούς.

Πηγή: thegreekcloud