Κωνσταντίνα Δελημήτρου
Αν κάποιος αντιμετωπίζει μεγάλη δυσκολία στην εποχή μας, είναι ο άλλοτε γυαλιστερός, ατσαλάκωτος και πάντα γλυκός και αδιάφανος τύπος ανθρώπου, που ήξερες ελάχιστα για αυτόν, σίγουρα τον συμπαθούσες και όχι μόνο δεν ήξερες τί ψήφιζε αλλά θα ορκιζόσουν κιόλας πως δε μπορεί, σίγουρα τους ψήφιζε όλους. Αυτός λοιπόν, ο καθώς πρέπει και λατρευτός απ΄όλους τύπος ανθρώπου που μιλούσε ελάχιστα και είχε πάντα “μια καλή κουβέντα να πει” για όλους και για όλα, ακριβώς αυτός ο τύπος, πρόκειται να αφανιστεί από προσώπου γης, εάν δεν είναι ήδη μουσειακό είδος. Κι αν πέρασε ποτέ απ΄το μυαλό σου να καταφέρεις να γίνεις κι εσύ κάποτε ένας τέτοιος, μη φας, ούτε μία στο εκατομμύριο.
Απλά, διότι αυτός ο τέλειος και αδιάφανος τύπος ανθρώπου, τα έχει βρει πολύ μπαστούνια στις μέρες των κοινωνικών δικτύων. Διότι πόσες φορές να κάνεις την κυρία μπροστά στο φασίστα που γράφει νυχθημερόν τα άπειρα; Πόσες φορές να δεις στίχους και ύμνους αδικοχαμένων ιερών τεράτων και να κάνεις την ασυγκίνητη; Πόσες φορές να δεις μπροστά σου τα ΣΟΚ με τις ρεμούλες εκατομμυρίων άλλοτε πρωτοκλασάτων πολιτικών και να μη βγάλεις άχνα για τον κουτσουρεμένο σου μισθό; Στις πρώτες δέκα ναι, θα αδιαφορήσεις. Στην εντέκατη, άνθρωπος είσαι, θα αντιδράσεις. Όμως δεν θέλει πολύ.
Αρκεί ένα απλό σου like για τον αλγόριθμο των κοινωνικών δικτύων ώστε να γίνεις βούκινο σε όλη την κοινωνία, εσύ και το άλλοτε άψογο και κατάλευκο κοινωνικό σου προφίλ. Διότι όποιος “φίλος” σου ξαναδεί μπροστά του το άρθρο που σε κατάφερε να εκδηλώσεις την αντίδρασή σου ή ακόμη χειρότερα, όποιος ξαναδεί την πληρωμένη διαφήμιση του άρθρου που σε φούρκισε, πάνω-πάνω θα φιγουράρει το όνομά σου μαζί με το όνομα κάθε κυρίου και κομιλφό “φίλου” σου που το τίμησε εξίσου. “Αυτό το άρθρο άρεσε στον τάδε και σε ακόμη 20 άτομα” και “ο φίλος σου τάδε σχολίασε αυτό το άρθρο”, στην καλύτερη.
Σοβαρά τώρα, δεν είναι καθόλου πλάκα όλο αυτό. Ο εξαναγκασμός μας να αντιδράσουμε σε όλα, όλα, όλα όσα συμβαίνουν στη γειτονιά, τη χώρα, τον πλανήτη μα και το σύμπαν ολάκερο είναι πια εξουθενωτικός. Κυριολεκτώ. Πάρε την πρόσφατη παγκόσμια πρώτη απεικόνιση της μαύρης τρύπας κι εμένα. Σχέση, ουδεμία. Έχω- δεν έχω γνώσεις για τις μαύρες τρύπες, καταλαβαίνοντας ή όχι αν πραγματικά η προχθεσινή φωτογραφία ήταν κοσμοϊστορικό γεγονός ή ακόμη ένα κοσμοϊστορικό γεγονός του σωρού, έχοντας τη διάθεση και το χρόνο ή όχι να ασχοληθώ περισσότερο με όλα αυτά τα χιλιόμετρα πληροφορίας σε κάθε πιθανή μορφή, ένιωθα σχεδόν το πιστόλι στον κρόταφο να παρουσιάσω δημόσια και τη δική μου ανάλογα μεγάλη αντίδραση σε αυτό το γεγονός που πλημμύρισε σε ελάχιστα δευτερόλεπτα κάθε σελίδα στα κοινωνικά δίκτυα. Προφανώς κακό το παράδειγμα διότι ναι, επρόκειτο για πραγματικά κοσμοϊστορικό γεγονός και ορόσημο για την ανθρωπότητα όλο αυτό – μα ήταν το πιο πρόσφατο διαδικτυακό τριμπούρδελο που μπορώ να σκεφτώ ώστε να δώσω λίγο παραπάνω πόνο για το μεγάλο άγχος της φάσης.
Θα μου πεις, ο καθένας ανάλογα τις γνώσεις, τα ενδιαφέροντα και τον ελεύθερο χρόνο του, αντιδρά σε όλα αυτά ή όχι. Θα σου πω, όχι. Κατηγορηματικά όχι. Δεν το πιστεύω πια. Θεωρώ ακράδαντα ότι αν κάνεις ένα πρόχειρο γκάλοπ, το γενικό φίλινγκ των κοινωνικών δικτύων είναι το εξής: είμαστε όλοι μα όλοι καλεσμένοι σε ένα τοκ σόου υποψηφίων για κάτι που δεν ξέρουμε ακριβώς τί αλλά για κάποιο λόγο είναι πάρα πολύ σημαντικό και νιώθουμε όλοι μα όλοι τέτοια τιμή που βρισκόμαστε εκεί μέσα, τόσο υποχρεωμένοι που μπήκαν οι άνθρωποι στον κόπο όχι μόνο να μας καλέσουν αλλά και να μας θέσουν τα μεγάλα ζητήματα-γεγονότα του σύμπαντος που ναι, μάλιστα, όχι είμεθα μόνο υποχρεωμένοι να απαντήσουμε, μα είναι σχεδόν ντροπή να μην αντιδράσουμε καν, χώρια που αν δεν το κάνουμε παίζει και να μας διώξουν, σίγουρα θα μας ξεχάσουν, άσε που μπορεί να θυμώσουν κιόλας.
Μου έκανε τρομερή εντύπωση που λες, η φάση με τη μαύρη τρύπα συγκεκριμένα. Άνθρωποι βρήκαν τη δύναμη και διέκοψαν τα αλλεπάλληλα quotes διάσημων και ανώνυμων καψούρηδων, για να συγκινηθούν και να αναλύσουν με δικά τους λόγια. Άνθρωποι που ανάμεσα στο πόκερ και το κάντικρας βρήκαν πρώτη φορά χώρο για αυτό το ιστορικό share. Δεν ήξερα καν ότι ήταν αληθινά προφίλ όλα αυτά που είδα εκείνη τη μέρα. Κι άλλοι γνωστοί -άγνωστοι, πιο γνώστες ή πιο ψαγμένοι. Άλλος σχολίαζε τη ζωή και το βίο της κοπέλας που το κατάφερε όλο αυτό έπειτα από εργασία χρόνων, άλλος το ότι ήταν κοπέλα, άλλος το πόσο όμορφη κοπέλα ήταν και άλλος πόσο εμμονική μάλλον και “τρελή επιστήμονας” για συγκεντρώσει τόσο όγκο πληροφορίας ώστε να μπορέσει να αποτυπωθεί η εικόνα αυτή.
Οι δε ειδικοί στη φωτογραφία που δεν τους το ‘χες μέχρι χθες, σε ελάχιστα λεπτά, είχαν πιάσει ψιλή κουβέντα για κάμερες και φακούς και γωνίες, αναλύσεις εικόνας και άλλα αξιοζήλευτα. Κι εσύ να χάσκεις και να νιώθεις τόσο μικρός και να μην ξέρεις σε ποιον να πρωτοδώσεις τα συχαρίκια, ποια εξειδικευμένη σελίδα αστροφυσικής να μοιραστείς καθώς φυσικά το ‘χες κι εσύ, το παρακολουθείς χρόνια και ήξερες “ότι μια μέρα αυτό το κορίτσι θα το μάθει όλος ο πλανήτης”. Ω ναι, γράφτηκε κι αυτό σε ποστάκι. Και να τα like, να τα share και τα κόκκινα τα μπράβο ολογράφως.
Όλα αυτά, για να παγώσει όλος ο πλανήτης περνώντας στο επόμενο διαδικτυακό ΣΟΚ των ημερών που ήταν λεπτό προς μαρτυρικό λεπτό, η Νοτρ Νταμ λαμπαδιασμένη. Η μαύρη τρύπα έδωσε τη θέση της στα μαύρα Παρίσια και ναι, ήταν πολύ λυπητερό γεγονός, πλακώθηκε η καρδιά μου που το έβλεπα, ενώ όταν πια ήταν προφανές πως δεν θα σβήσει πολύ σύντομα η φωτιά, έπιασα τον εαυτό μου να δακρύζει. Κάτι που φυσικά δεν θα συνέβαινε εάν δεν σκρολάριζα ασταμάτητα από τη μια καψαλισμένη εικόνα στην άλλη.
Κάθε σκρολ και ένας πιο γλυκός Κουασιμόδος να κλαίει, κάθε φίλος και μια ανάμνηση από το σημείο, κάθε κομίστας, ζωγράφος, συγγραφέας, ποιητής, δυνητικός ποιητής, κατά φαντασίαν ποιητής, όλοι είχαν κάτι να πουν ή να δείξουν και να μου γαμήσουν το ψυχολογικό ταμτιριρί. Φθηνή ή ακριβή, ό,τι μπορούσε ο καθένας, μα σίγουρα επίκληση στο συναίσθημα. Μαζική. Υποχρεωτική και με παρουσιολόγιο. Από την οποία βγήκα ένα ράκος.
Λίγες μέρες μετά, μπήκα στη φάση της αποδομής. Είναι το τελευταίο στάδιο του σοσιαλμιντιακού πένθους. Αν τα προλάβεις να τα ζήσεις όλα και δεν σε προλάβει δηλαδή κάποιο άλλο, μεγαλύτερο κακό, θα ζήσεις πρώτα τον Μεγάλο Βουβό Θρήνο (όλοι ποστάρουν μόνο εικόνες χωρίς λόγια), μετά έρχεται ο Μεγάλος Θυμός (μπινελίκια ολούθενε), μετά το Ξερατό (άμα δεις άλλη εικόνα ή συζήτηση για το θέμα ξερνάς) και τέλος, η Αποδόμηση (βρε δε μου γαμιέστε με τις Παναγίες των Παρισίων ψευτοκουλτουριάρηδες που τα παιδάκια που πεινάνε κλπ). Δυστυχώς, αυτή τη φορά με πρόλαβε μεγάλο θανατικό, πρώτα με τον ψυχάκια κατά συρροή δολοφόνο του νησιού κι έπειτα με τους δεκάδες θανάτους στη Σρι Λάνκα και μου ‘κοψαν κάθε διάθεση για πλάκα, μα αυτό ακριβώς είναι που κάνει τον εξαναγκασμό να γιγαντώνει. Κάθε μέρα κάτι μεγαλύτερο, κάτι τραγικότερο, κι όσο μεγαλύτερη και πιο αληθινή η θλίψη, τόσο μεγαλύτερος και πιο τρομακτικός ο εξαναγκασμός να γνωρίζεις πρώτος, να λάβεις μέρος στα πηγαδάκια, να δεις τί λέγεται, τί σχολιάζεται, να πεις κι εσύ, να δώσεις δύναμη στη μια ή την άλλη πλευρά, να δημοσιοποιήσεις τα γιατί σου τις ντροπές σου, τα κατηγορώ σου, να φωνάξεις.
Μέχρι χθες, οι παράλογοι εγκέφαλοί μας απαιτούσαν εξίσου μεγάλες αιτίες για κάθε μεγάλο γεγονός, μα πλέον πήγαμε τα λογικά μας σφάλματα ένα βήμα παραπέρα, καθώς τα μεγάλα γεγονότα δεν υφίστανται καν χωρίς τις εξίσου μεγάλες αντιδράσεις στα κοινωνικά δίκτυα. Είναι η πρώτη μας φορά που έχουμε όλοι μα όλοι βήμα στο δημόσιο λόγο, μα παίζει να είναι και η πρώτη μας φορά που έχουμε όλοι μα όλοι και από ένα βλήμα στον εγκέφαλο. Ναι, μάλλον το είχαμε από πάντα.
Για κάποιους, όλη αυτή η απομυθοποίηση του ανθρώπου, της κοινωνίας, των ρόλων και των θεσμών μας μέσα από την πολυλογία των κοινωνικών δικτύων είναι καλό πράγμα. Μας απογυμνώνει από περιττά βαρίδια, από όμορφα ενδύματα που έκρυβαν την αληθινή μας φύση και μας κόστιζαν σε χρόνο και κόπο ώστε να εστιάσουμε στα σημαντικά. Ίσως όμως, τώρα που αρχίζουν και εκλείπουν για τα καλά τα “βαρίδια” του καθωσπρεπισμού, τώρα που είμαστε όλοι διάφανοι και “αληθινοί”, παίζει να διαπιστώσουμε πως χωρίς αυτά δεν έχουμε τελικά κανέναν απολύτως λόγο να ασχοληθούμε με τα σημαντικά και ας είμαστε “ο εαυτός μας”, ας ζήσουμε επιτέλους “ελεύθεροι”, χωρίς περιττές ευγένειες, χωρίς τους τύπους, τους κανόνες, ωσάν τ’ αγρίμια. Δεν ξέρω. Το μόνο που ξέρω είναι ότι κουράστηκα λίγο και θα ήθελα να ζητήσω απ΄το σύμπαν μια δυο μέρες ρεπό πριν το επόμενο μεγάλο σοκαριστικό γεγονός και μετά βλέπουμε.