Την τελευταία του πνοή σε ηλικία 92 ετών άφησε σήμερα το μεσημέρι ο “πατριάρχης” του Κρασιού Θανάσης Παπαϊωάννου.
Ο κορυφαίος οινοποιός Α.Παπαϊωάννου ένας θρύλος της οινικής ιστορίας της Νεμέας άλλα και της Ελλάδος δεν είναι πια μαζί μας. Η Νεμέα απόλεσε πριν από λίγο ένα μεγάλο κεφάλαιο από την παράδοση και την ψυχή της στο πρόσωπο ενός ανθρώπου που για πολλά χρονιά υπήρξε η σημαία και η αίτια της αναπτυξιακής της προοπτικής.
Η κηδεία του θα γίνει αύριο στις 5 μ.μ. από τον Ιερό Ναό Αγίου Ανδρέα στην Αρχαία Νεμέα.
Ο Θανάσης Παπαϊωάννου ήταν ένας από τους πρώτους «μικρούς παραγωγούς». Η σοδειά του 1981 έδωσε το πρώτο εμφιαλωμένο κρασί με το όνομά του -μέχρι τότε βρισκόταν πίσω από μερικά από τα πιο πετυχημένα ελληνικά κρασιά.
Διαβάστε την αυτοβιογραφία του δημοσιευμένη στο in2life.gr
Λίγο πριν το τέλος του χρόνου, στο πλαίσιο μιας έρευνας που έκανα γύρω από σημαντικές προσωπικότητες της νεότερης ιστορίας του Ελληνικού κρασιού, άρχισα να ψάχνω για ένα βιογραφικό του μεγάλου Νεμεάτη οινοποιού, Θανάση Παπαϊωάννου. Μη μπορώντας να βρω κάτι έτοιμο, που να καλύπτει τις συγκεκριμένες απαιτήσεις της έρευνάς μου, απευθύνθηκα στον ίδιο, θεωρώντας ότι θα έχει σίγουρα κάτι που έχει χρησιμοποιήσει στο παρελθόν, για να μου το στείλει. Θεώρησα λάθος όμως…
Εκείνος, όχι μόνο δεν μου έστειλε κάτι έτοιμο, αλλά έκατσε και έγραψε επί τούτου το βιογραφικό του από την αρχή για μένα, εμπλουτίζοντάς το με ιστορικά στοιχεία, αλλά και με διδαχές από τη ζωή του, από αυτές που πρόθυμα και γενναιόδωρα ξέρει πάντα να μοιράζεται με τους νεότερούς του. Εγώ εντυπωσιάστηκα από το κείμενο που έλαβα, πάνω απ’ όλα όμως θεώρησα τεράστια τιμή μου αυτήν του την πράξη. Έτσι, αφού ξεχώρισα κάποια στοιχεία του βιογραφικού του για τη δουλειά για την οποία τα χρειαζόμουν, ζήτησα την άδειά του για να δημοσιεύσω το κείμενο που μου έστειλε, αυτούσιο. Μου την έδωσε πρόθυμα και είναι μεγάλη μου χαρά και τιμή να φιλοξενώ την ανεκτίμητη αυτή ιστορική αναδρομή στην πρώτη δημοσίευση του 2017 για αυτή την σελίδα!
Σας παραθέτω το κείμενο παρακάτω. Είναι τόσο άμεσο και εξαιρετικό, που δεν θα τολμούσα να το κρατήσω μόνο για τον εαυτό μου. Σας προσκαλώ να το διαβάσετε και να το μοιραστείτε ελεύθερα με κάθε οινόφιλο που γνωρίζετε. Πιστέψτε με, θα σας είναι ευγνώμων, όπως είμαι κι εγώ στον μεγάλο αυτό οινοποιό μας και άνθρωπο. Κύριε Θανάση, σας ευχαριστώ, μέσα από την καρδιά μου!
Θανάσης Παπαϊωάννου: Γεννήθηκα το 1928, μπορώ να πω μέσα στα αμπέλια, που ακόμα και σήμερα η ακουστική και η οπτική μνήμη, ξαναφέρνει το απόμακρο κελάηδημα του «αμπελουργού», του πολύχρωμου πουλιού, που ενσάρκωνε τον αμπελουργό και το παράπονο του για το φτηνό κρασί.
Έρχεται στη μνήμη το πάτημα των σταφυλιών, με τις μέλισσες να τριγυρνούν σαν απρόσκλητοι δοκιμαστές και οινολόγοι, να μετρούν τα σάκχαρα του μούστου. Η αρωματική μνήμη έχει γίνει σύμφυτη με τα αρώματα του μούστου που ζυμωνόταν στα μεγάλα τότε βαρέλια. Αναρωτιέμαι αν με βάπτισαν σε κολυμβήθρα ή σε κάποιο βαρέλι. Μεγάλωσα μέσα στους κινδύνους και τις ανάγκες του πολέμου, της κατοχής και του εμφυλίου. Οι κίνδυνοι που πέρασαν, σφυρηλάτησαν μια οιονεί αισιοδοξία γύρω από την αξία της ζωής, που δεν κινδύνευε πια από κάποιο αδέσποτο βόλι. Οι ανάγκες αποτέλεσαν τον μοχλό της δραστηριοποίησης χάριν της επιβίωσης, η δε συνήθεια αυτής της δυναμικής, έδωσε τη θέση της στην επίκτητο συνειδητή θέση, σε μια πορεία δημιουργικής ευχαρίστησης μέσα στο αμπέλι, μέσα στο οινοποιείο.
1947: Ανωτάτη Εμπορική
1949: Μεγάλες οικογενειακές υποχρεώσεις. Διακοπή σπουδών.
1951-1953: Στρατιωτική θητεία ως Έφεδρος Ανθυπολοχαγός
1957: Τέλος οικογενειακών υποχρεώσεων. Ισοζύγιο αρχής: 17 στρέμματα αμπέλια από την πατρική περιουσία, πλην, με οικογενειακές υποχρεώσεις ίσης σχεδόν αξίας. Μια αποθήκη, δυο μεγάλα βαρέλια, ένα πατητήρι (ληνό) και μια τσιπουριά (το τότε πιεστήριο) .
Η ανάγκη και τότε έδειχνε τον εύκολο δρόμο της φυγής ή τον δύσκολο της παραμονής και της πάλης. Ήταν πράγματι ένα προκλητικό τεστ στα δύσκολα. Το επέλεξα σαν διαβατήριο αυτοπεποίθησης για τη συνέχεια. Δεν μετάνιωσα. Σήμερα μπορώ να πω με βεβαιότητα πως τα πολλά προβλήματα αποτέλεσαν μια συνεχή ανανέωση της αυτοπεποίθησης και ασφάλειας, με μια μικρότερη ή μεγαλύτερη ευχαρίστηση από την επίλυσή τους.
Μια πρώτη ευχάριστη διαπίστωση, ότι η επένδυση σε ένα στρέμμα αμπέλι, όταν υπήρχε και μεταποίηση των σταφυλιών σε μούστο ή κρασί , έδινε αξιόλογο κέρδος, δεδομένης της συνήθειας των ανθρώπων τότε να βάζουν δικό τους κρασί στο βαρελάκι τους.
1973: Έγινε αγορά 82 στρεμμάτων και φύτευση με Αγιωργίτικο και Cabernet Franc. Παράλληλα, επέκταση του οινοποιείου σε μηχανήματα και οινοδεξαμενές χωρητικότητας 1000 τόνων λόγω συνεργασίας με την ΓΕΝΚΑ (Κρασιά Cellar)
1978-79: Συνεργασία με την ΚΑΜΠΑΣ ΑΕ (Εθνική Τράπεζα) για ένα πρόγραμμα εξαγωγής 2.000.000 φιαλών στις ΗΠΑ, ποιοτικού κρασιού VQPRD ΝΕΜΕΑ.
1981: Η πολιτική αλλαγή τότε και η αλλαγή στη διοίκηση της ΚΑΜΠΑΣ ΑΕ, σταμάτησε το πρόγραμμα, αλλά γενικότερα ευνοούσε τον οινοποιητικό Συνεταιρισμό Νεμέας σε επενδύσεις και κεφάλαια κίνησης (πλήρωνε ακριβά τα σταφύλια και πουλούσε φτηνό κρασί), καθιερώνοντας έτσι αθέμιτο ανταγωνισμό, ανάγκασε και το οινοποιείο μου σε αδράνεια στον τομέα συνεργασιών.
1982: Τελειώνει τις σπουδές του ο γιός μου Γιώργος σε Χημεία και Οινολογία, ο οποίος αρχίζει να δραστηριοποιείται ενεργά στην όλη παραγωγική διαδικασία.
Οι δυο τελευταίες συγκυρίες μας οδήγησαν άμεσα στην εμφιάλωση κρασιών δικής μας παραγωγής.
Η αρχή της επανάστασης στο ελληνικό κρασί, από 3-4 μικρούς παραγωγούς, με μόνο ίσως αμπελουργό-οινοποιό εμένα στην ομάδα: Αβέρωφ, Κοκοτός, Παρπαρούσης, και λοιπών στην συνέχεια.
Ο αθέμιτος ανταγωνισμός που επικρατούσε τότε έκανε δύσκολη, αν όχι αδύνατη την επιβίωση των μικρών μονάδων. Έπρεπε να βρεθεί τρόπος, όχι μόνο επιβίωσης αλλά και προοπτικής. Η λύση αυτή έπρεπε να βασιστεί κυρίως στην ποιότητα και υγιεινή αφενός αλλά και μείωση του κόστους έναντι των προσφερόμενων τότε κρασιών.
Πρώτη προϋπόθεση: Το ποιοτικό κρασί ξεκινάει από το αμπέλι. Πρώτος λοιπόν ο αμπελουργός με γνώσεις.
Δεύτερη προϋπόθεση: Ο οινοποιός–οινολόγος με γνώσεις των ελληνικών και ξένων ποικιλιών και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής .
Τρίτη προϋπόθεση: Σε ποια αγορά απευθύνεται το κρασί σου;
Και οι τρεις αυτές συνισταμένες έπρεπε να βρίσκονται σε αρμονική ισορροπία.
Και στους τρεις αυτούς τομείς υπάρχει αφενός η θεωρητική γνώση , η οποία πολλές φορές δεν λύνει τα προβλήματα εάν δεν συνδεθεί με την εκάστοτε πραγματικότητα. Με λίγα λόγια, πρέπει να αποτελεί εργαλείο σκέψης και όχι αντιγραφής, διότι τίποτε σχεδόν δεν μοιάζει με τον τόπο και τον χρόνο διατύπωσης μιας θεωρίας.
Στο αμπέλι: Θεωρητική γνώση και παρατήρηση γύρω από την βιολογική λειτουργία του αμπελιού (φυτού) και των μικροοργανισμών που το περιβάλλουν. Όλα αυτά με οδήγησαν στον ονειρεμένο κόσμο της βιολογικής ισορροπίας που πρώτος ο Θεόφραστος (380 π.Χ.) δίδαξε με το βιβλίο του «Περί φυτών αιτίων» (βλ. βιβλίο μου Αμπελουργίας).
Στο οινοποιείο: Όπως στο αμπέλι, έτσι και στο οινοποιείο υπάρχει θεωρητική γνώση και παρατήρηση. Τα προβλήματα στο οινοποιείο, η παρατήρηση, με οδήγησαν στην ανάγκη θεωρητικής τεκμηρίωσης. Το βιβλίο οινολογίας του καθηγητή Ζαγανιάρη με οδήγησε σε εγκατάσταση οινολογικού εργαστηρίου (καζανάκια, οξύμετρα κ.λ.π.) και έδινα λύσεις σε πολλές περιπτώσεις, πρόληψης ασθενειών του κρασιού, αλλά κυρίως στην ανάδειξη ποιοτικών χαρακτηριστικών όπως αρώματα, γεύση, τανίνες, παλαίωση κ.λ.π.
Στην αγορά: Ο δυσκολότερος ίσως τομέας, αυτός της αγοράς, αυτός των μικρών μονάδων παραγωγής είχε ανάγκη μιας διαφορετικής στρατηγικής , έναντι των καθιερωμένων τρόπων των μεγάλων μονάδων. Ο μόνος τρόπος ήταν η από πρόσωπο σε πρόσωπο γνωριμία του προϊόντος με το κριτήριο της ποιοτικής και υγιεινής διαφοροποίησης. Το ενισχυτικό και πολύ αποτελεσματικό μέσο ήταν η οικονομικά συμφέρουσα, αποστολή και συμμετοχή σε όλους τους διεθνείς διαγωνισμούς κρασιού. Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό. Άρχισαν τα χρυσά βραβεία, τα οποία , όχι μόνο ανέτρεπαν την κακή εικόνα των ελληνικών κρασιών, αλλά ο κύκλος των ανθρώπων του κρασιού, με την δημοσιοποίηση, δημοσιογράφοι, γευσιγνώστες, έμποροι , εστιάτορες, σομμελιέ και οινόφιλοι άρχισαν να ενδιαφέρονται. Ήταν ευχάριστη έκπληξη όταν ξένοι επισκέπτες, ερχόμενοι στο οινοποιείο, κρατούσαν στα χέρια τους δημοσιεύματα από τον δικό τους ξένο τύπο, για τα κρασιά Παπαϊωάννου.
Μια ικανοποίηση και δικαίωση αποτέλεσε το ηθικό κέρδος μιας προσπάθειας με μόνο εφόδιο τις γνώσεις και την ατομική ευθύνη.