Γκρέτα Τούνμπεργκ
Αλέξανδρος Ζωγραφάκης
Άθυρμα ή πρόσωπο; Θα έχετε ήδη διαβάσει τόσο πολλά για την Γκρέτα Τούνμπεργκ: για τον εφηβικό ακτιβισμό, για τον λουδισμό, για τον νεολουδισμό, για τον μεσσιανισμό. Για τη δεκαεξάχρονη που με σημαία της την κλιματική αλλαγή περιδιαβαίνει τα φόρα, τα συνέδρια, και τις συναντήσεις κορυφής.
Για τη δεκαεξάχρονη που μόλις ένα χρόνο πριν στεκόταν έξω από τη Βουλή της Σουηδίας με ένα πανό που έγραφε «Σχολική Απεργία για το Κλίμα» και σήμερα συνιστά ένα από τα πιο δυνατά brand names στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Αυτή είναι η Γκρέτα Τούνμπεργκ που με επίπλαστη επιθετικότητα, που σε αφήνει με μια αμηχανία καθότι δεν ξέρεις αν πρέπει να την πάρεις στα σοβαρά ή να χαμογελάσεις, ευαγγελίζεται το τέλος των βλαβερών συνηθειών μας προς το συμφέρον του πλανήτη.
Δεν θα σταθώ σε όλα αυτά που πολλοί άλλοι, ικανότεροι και πλέον αρμόδιοι από μένα, έχουν ήδη αναλύσει. Θα σταθώ μόνο στην ηλικία τής Τούνμπεργκ και τον καθοριστικό ρόλο που αυτή παίζει για το μήνυμα που κομίζει. Όσες αντιρρήσεις κι αν έχει κάποιος απέναντι στην Τούνμπεργκ και τις μεθόδους της δύσκολα μπορεί να προσπεράσει την απλότητα του μηνύματός της. Το μέλλον ανήκει περισσότερο σε εκείνη παρά σε εμάς που λόγω τύπων και μόνο, λόγω ηλικίας, διαθέτουμε τα τυπικά προσόντα (την ψήφο) για τις αποφάσεις που λαμβάνονται για όλα όσα διακυβεύονται σχετικά με το περιβάλλον. Το μήνυμα της Τούνμπεργκ είναι σε μεγάλο βαθμό η ίδια. Είναι η φωνή του μέλλοντος απέναντι στην οκνηρία και την αδιαφορία των ενηλίκων, και κυρίως μεσηλίκων, που κρύβονται πίσω από την ακραιφνώς εγωκεντρική λογική της αντοχής και αυτάρκειας του πλανήτη για τα καπρίτσια και τις έξεις, τουλάχιστον της δικής τους ζωής (και ίσως και των παιδιών τους). «Μέχρι να πεθάνω εγώ, ο χορός καλά κρατεί», φαίνεται να λέει η μερίδα των ανθρώπων που πραγματικά έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν τα πράγματα. Έτσι, η Γκρέτα εμφανίζεται βλοσυρή και επικριτική για να μιλήσει, όχι με κάποια ρηξικέλευθη θεωρία αλλά με λόγια απλά, για το δικό της μέλλον στον πλανήτη και να αποτρέψει, όταν πια εμείς θα έχουμε φύγει από την εικόνα, εκείνη και η γενιά της και οι γενιές που στέκονται προ των πυλών αγέννητες να φτάσουν να έχουν λόγο απέναντι, φευ, σε μια καρδάρα χυμένο γάλα. Απέναντι σε μια κατάσταση που δεν θα μπορεί πια να αναστραφεί. Οι πιθανότητες είναι ότι η Τούνμπεργκ, ακόμη κι αν από μόνη της είχε τις ευαισθησίες και τις ανησυχίες (και εδώ παίζει και το χαρτί του άσπεργκερ), και εξέφραζε τη ρητορική που βρίσκεται ξεκάθαρα μέσα στο μήκος κύματος της οικολογίας, δεν είναι ποτέ δυνατόν να αποφάσισε από μόνη της να γίνει μισθοφόρος για το κίνημα. Οι κηδεμόνες της αποφάσισαν ότι μπορεί να διακόψει το σχολείο και να αφοσιωθεί, full time, στη σωτηρία του πλανήτη. Και αυτό είναι κάτι με το οποίο θα πρέπει να μάθει να ζει.
Άθυρμα ή πρόσωπο; Ενώ λοιπόν έχουμε μια εμμονή τα τελευταία χρόνια να αναγνωρίζουμε ευθύνες και ικανότητες και δεξιότητες σε άτομα που ηλικιακά δεν είναι ακόμη ενήλικες, και πολλές φορές ζητάμε από εφήβους να έχουν συναίσθηση των επιπτώσεων των πράξεων τους και της θέσης τους στο κοινωνικό σύνολο, όταν βρεθούμε απέναντι σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, που φαίνεται να υιοθετεί μια πέρα ως πέρα υπεύθυνη στάση, μια στάση που κάνει πολλούς ενήλικες να φαίνονται ρεμπεσκέδες, τότε, ως δια μαγείας υιοθετούμε άλλου είδους ευαισθησίες. Υιοθετούμε μυστήρια γονικά φίλτρα και ευαισθησίες που έχουν να κάνουν με την εγγενή αξία και το ειδικό βάρος της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, αυτής της καθοριστικής για την προσωπικότητα και τις παραμέτρους της στο μέλλον ηλικίας, που δεν πρέπει, λέμε εμείς, να πέφτει βορά φιλοδοξιών που αρμόζουν καλύτερα σε εμάς, τους ήδη διεφθαρμένους ενήλικες. Έτσι, από τη μία φαίνεται να θέλουμε υπεύθυνους ανήλικους, με οξυμένα κοινωνικά αντανακλαστικά εξ απαλών ονύχων, που δεν άγονται και φέρονται από τους αήθεις ή ανήθικους κηδεμόνες τους, αλλά, όταν βρεθούμε μπροστά στη μετουσίωση των επιθυμιών μας, κιοτεύουμε. Από τη μία λοιπόν φαίνεται να συνειδητοποιούμε πλήρως ότι τα παιδιά σήμερα δεν κινούνται στους μαθησιακούς ρυθμούς που κινηθήκαμε εμείς πριν από 20 ή 30 ή 40 χρόνια, αλλά, από την άλλη, τα θέλουμε και πιο προστατευμένα γιατί ίσως θεωρούμε ότι οι τρόποι που μπορεί να παρεκτραπεί ένα παιδί είναι περισσότεροι σε αυτό τον κόσμο της πληθώρας των ερεθισμάτων. Πρόσφατο παράδειγμα αυτής της στάσης, η κατακραυγή απέναντι στα παιδιά των διάσημων που δωροδόκησαν για να βρεθούν τα τέκνα τους φοιτητές των περίφημων Ivy league ιδρυμάτων των ΗΠΑ. Παιδιά τα οποία δήλωναν ότι δεν είχαν ιδέα για τις παρανομίες στις οποίες είχαν υποπέσει οι γονείς τους όταν, τελικά, αποδείχτηκε ότι μάλλον αυτό ήταν αδύνατο καθότι απαιτούνταν ενορχηστρωμένες προσπάθειες και κανονικό coaching των παιδιών για την εξαπάτηση των αρμόδιων αρχών. Τα παιδιά αυτά στηλιτεύτηκαν αρκούντως ως απευκταίες παραλλαγές βαθιά υποκριτικών μικρομέγαλων, που χωρίς κανέναν ηθικό ενδοιασμό δέχτηκαν να ακολουθήσουν τους γονείς τους στο έγκλημα.
Τώρα όμως, με την περίπτωση Τούνμπεργκ, σηκώνουμε επιδεικτικά το φρύδι και έχουμε αμφιβολίες αν πράττει το σωστό όταν την ακούμε να λέει πως έπεισε τους γονείς της να γίνουν χορτοφάγοι ή όταν την ακούμε να λέει ότι θα πρέπει να αλλάξουν οι κανόνες καθότι το παιχνίδι είναι στημένο και άδικο για εκείνη και για τη γενιά της και τις επερχόμενες γενιές. Όταν δηλαδή την ακούμε αντί να πέφτει θύμα των ανεύθυνων πρακτικών των γονιών της, να γίνεται η ίδια ο θεματοφύλακας του καλού τους. Όταν συνειδητοποιούμε ότι η Γκρέτα Τούνμπεργκ, σε μια θεαματική αντιστροφή ρόλων, εμφανίζεται πλέον ως ο κηδεμόνας των γονιών της.
Άθυρμα ή πρόσωπο;
