Αρχαία Νεμέα: Τόπος με βαθιές ρίζες στο μύθο και την ιστορία
Βαγγέλης Στεργιόπουλος
Χτισμένη σε μια υψίπεδη κοιλάδα της Κορινθίας, σε περιοχή κατάφυτη από αμπέλια και ελαιόδεντρα, η Αρχαία Νεμέα έχει βαθιές ρίζες στο μύθο και την ιστορία.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, εδώ πραγματοποίησε ο Hρακλής τον πρώτον από τους άθλους του, φονεύοντας το λέοντα της Nεμέας, που έσπερνε το φόβο στην περιοχή.
Μάλιστα, ο μέγιστος των Ελλήνων ηρώων, αφού έπνιξε το λιοντάρι, κατάφερε να αφαιρέσει τη λεοντή του και να τη φορέσει σαν πανωφόρι.
Εδώ, επίσης, βρήκε τραγικό θάνατο ο μικρός Oφέλτης, γιος του Λυκούργου, βασιλιά της Nεμέας, και της Ευρυδίκης. Η σκλάβα Υψιπύλη, στην οποία είχε αναθέσει τη φροντίδα του γιου του ο Λυκούργος, άφησε το νήπιο πάνω σε ένα στρώμα από αγριοσέλινα, προκειμένου να προσφέρει νερό στους Επτά επί Θήβας. Ένα φίδι δάγκωσε τον Οφέλτη και του αφαίρεσε τη ζωή, γεγονός που επαλήθευσε προγενέστερη προφητεία της Πυθίας.
Με το θάνατο του Οφέλτη συνδέθηκε ο ιδρυτικός μύθος των Νεμέων Αγώνων, που τελούνταν, εξ όσων γνωρίζουμε από τις αρχαίες γραπτές πηγές, από το 573 π.Χ., εκ περιτροπής με τους επίσης ιερούς πανελλήνιους αγώνες της Ολυμπίας, των Δελφών και της Ισθμίας. Ο χώρος και οι αγώνες ήταν κατά τα φαινόμενα υπό την εποπτεία των Κλεωνών, αλλά κυρίαρχο ήταν στην πραγματικότητα το Άργος.
Η Νεμέα καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου και ο χώρος τέλεσης των αγώνων παρέμεινε ερειπωμένος επί επτά και πλέον δεκαετίες. Κατά το διάστημα αυτό οι αγώνες τελούνταν στο Άργος, επέστρεψαν δε στη Νεμέα περί το 330 π.Χ., όπως φανερώνει η υλοποίηση ενός εκτεταμένου οικοδομικού προγράμματος (πιθανώς με ανάμειξη του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου), στο οποίο συμπεριελήφθησαν ο ναός του Διός και το πρώιμο ελληνιστικό στάδιο.
Το 271 π.Χ. οι αγώνες μεταφέρθηκαν εκ νέου στο Άργος. Όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε τη Νεμέα, περί το 150 μ.Χ., ο ναός του Διός ήταν ήδη ερειπωμένος και χωρίς το λατρευτικό άγαλμά του.
Tο πλέον σημαντικό οικοδόμημα του αρχαιολογικού χώρου της Νεμέας είναι ο ναός του Νεμείου Διός, του θεού των βοσκών και της κτηνοτροφίας, ο οποίος δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον Ολύμπιο Δία. Ο ναός, ένα από τα πρώτα αρχαία οικοδομήματα που συνδυάζουν και τους τρεις αρχιτεκτονικούς ρυθμούς (δωρικό, ιωνικό και κορινθιακό), οικοδομήθηκε περί το 330 π.X. Διέθετε πρόναο, σηκό και, στο βάθος του σηκού, αντί για οπισθόδομο, ένα μικρό υπόγειο άδυτο-κρύπτη, ενδεχομένως χώρο λατρείας του Oφέλτη.
Ο ναός του Νεμείου Διός βρίσκεται στο κέντρο του ιερού του Διός, το οποίο περιελάμβανε μια σειρά από κτίρια και μνημεία, που σχετίζονταν με τις λατρευτικές και αθλητικές εκδηλώσεις των αρχαίων αγώνων.
Το στάδιο της Αρχαίας Νεμέας κατασκευάστηκε κατά την Πρώιμη Ελληνιστική Περίοδο, περί το 330 π.Χ.
Το συνολικό μήκος του στίβου στη Νεμέα ήταν 178 μέτρα, σε αντιδιαστολή με το αντίστοιχο της Ολυμπίας, που ήταν 192 μέτρα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι αναγνωριζόταν μόνον ο πρώτος νικητής των αγώνων, ενώ η δεύτερη θέση και η τελευταία θέση είχαν την ίδια ακριβώς αξία.
Αρχής γενομένης από το καλοκαίρι του 1996, και κάθε τέσσερα χρόνια, οι Νέμεοι Αγώνες αναβιώνουν.
Στο διαδικτυακό τόπο του Συλλόγου για την αναβίωση των Νεμέων Αγώνων ( nemeangames.org ) διαβάζουμε τα ακόλουθα:
«Δεν σημειώθηκαν ρεκόρ ούτε απονεμήθηκαν μετάλλια. Οικογένειες καθισμένες στις πλαγιές του σταδίου πήραν μέρος στον εορτασμό όπως και οι αθλητές. Οι αγώνες οργανώθηκαν κατά ηλικία και φύλο και συνοδεύονταν από μουσική και χορό. Όλοι οι συμμετέχοντες έτρεξαν ξυπόλητοι και με αρχαία χλαμύδα που φόρεσαν στο αρχαίο αποδυτήριο. Μπήκαν στο αρχαίο στάδιο μέσα από την ίδια θολωτή δίοδο, από όπου πέρασαν και οι αθλητές τον 4ο π.Χ. αιώνα. Ξεκίνησαν από την ίδια πέτρινη αφετηρία, χρησιμοποίησαν τον ίδιο μηχανισμό εκκίνησης και οι νικητές έλαβαν τα ίδια σύμβολα νίκης — μια κορδέλα δεμένη στο κεφάλι και έναν κλάδο φοινικιάς: στο τέλος της ημέρας οι νικητές στεφανώθηκαν με το ίδιο στεφάνι αγριοσέλινου που ήταν και το εφήμερο σύμβολο νίκης στους αρχαίους αγώνες στη Νεμέα. Όλοι όμως ανεξαιρέτως κέρδισαν ως ανταμοιβή το ότι τα πονεμένα πόδια ήρθαν σε επαφή με την ίδια γη όπου αρχαία πόδια έτρεξαν πριν από 2.300 χρόνια, και με την επίγνωση ότι ήρθαν σε άμεση επαφή με την αρχαία ιδέα και το αρχαίο πνεύμα, που ακόμα ζει στη γη της Νεμέας».
