Με μια βαλίτσα γεμάτη αισιόδοξα νέα για την εξέλιξη της έρευνας και της επιστήμης του διαστήματος στη χώρα μας έφτασε στη Θεσσαλονίκη εν όψει της ΔΕΘ η ομάδα του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεσκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Λίγο πριν τη σχετική ομιλία του στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, ο Δρ. Σπύρος Βασιλάκος, διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ και αντιπρόεδρος Δ.Σ του Αστεροσκοπείου, μίλησε στην Καθημερινή για τη σύσταση ενός νέου Διαστημικού Κόμβου στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, ο οποίος θα είναι και ο μεγαλύτερος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου έβαλε το ΙΑΑΔΕΤ στην λίστα των πιο πρωτοπόρων διαστημικών ερευνητικών κέντρων σε όλο τον κόσμο, όταν ξεκίνησε να παρατηρεί την επιφάνεια της Σελήνης με στόχο να μελετήσει την πτώση παραγήινων αντικειμένων στην επιφάνεια της.
To ΙΑΑΔΕΤ έχει υπό την ευθύνη του τα δύο μεγαλύτερα ερευνητικά τηλεσκόπια που διαθέτει η χώρα μας. Το πρώτο, το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος, διαμέτρου 2,3 μέτρων, βρίσκεται στο Αστεροσκοπείο Χελμού, στα 2.400 μ. περίπου υψόμετρο. Ο Αρίσταρχος είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο των Βαλκανίων.
Το δεύτερο, διαμέτρου 1,2 μέτρων, βρίσκεται στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, σε υψόμετρο περίπου 900 μέτρων. Οπως σημειώνει ο κ. Βασιλάκος, το συγκεκριμένο, ήταν και αυτό που έβαλε το ΙΑΑΔΕΤ στην λίστα των πιο πρωτοπόρων διαστημικών ερευνητικών κέντρων σε όλο τον κόσμο, όταν ξεκίνησε να παρατηρεί την επιφάνεια της Σελήνης με στόχο να μελετήσει την πτώση παραγήινων αντικειμένων στην επιφάνεια της.
«Είναι ένα θέμα που απασχολεί έντονα όλες τις διαστημικές υπηρεσίες όπως η NASA ή ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος και αυτό γιατί τις επόμενες δεκαετίες σχεδιάζεται να πραγματοποιηθούν βάσεις στη Σελήνη και επομένως οι διαστημικοί οργανισμοί ενδιαφέρονται να μάθουν τα πάντα για το πως πέφτουν αυτά τα αντικείμενα στην επιφάνεια της σελήνης» εξηγεί ο κ. Βασιλάκος.
Στο πλαίσιο της εν λόγω δραστηριότητας του τηλεσκοπίου Κρυονερίου, η οποία και ολοκληρώθηκε τον περασμένο Ιούλιο, αλλά και χάρις στην ανάπτυξη της τεχνολογίας του ευρυζωνικού δικτύου του διαστήματος από τους επιστήμονες του ΙΑΑΔΕΤ, το Ινστιτούτο έχτισε μια στρατηγική συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος.
Ευρυζωνικό δίκτυο επικοινωνίας με το διάστημα
Πριν από δύο χρόνια, ο Αρίσταρχος επιλέχθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) ως ο πρώτος επίγειος Ευρωπαϊκός Σταθμός στην ανάπτυξη νέων γρήγορων και ασφαλών οπτικών (laser) τηλεπικοινωνιών μεταξύ Γης και δορυφόρων, αντικαθιστώντας τη παρούσα τεχνολογία χρήσης ραδιοκυμάτων.
Οπως περιγράφει ο κ. Βασιλάκος, «Στείλαμε λέιζερ από τον Αρίσταρχο στον Alphasat, τον μεγαλύτερο ευρωπαϊκό δορυφόρο, στα 37.000 χιλιόμετρα. Ο δορυφόρος “είδε” τη δέσμη και μας “απάντησε” πίσω. Γίναμε έτσι ο πρώτος σταθμός στην Ευρώπη που πραγματοποίησε τέτοια ζεύξη».
H συνεργασία με τη NASA
Η αποστολή PSYCHE της NASA.
H παραπάνω επιτυχία οδήγησε μια νέα μεγαλύτερη πρόκληση, μια συνεργασία, μετά από σκληρή αξιολόγηση του ΙΑΑΔΕΤ, με τη NASA, στο πλαίσιο της αποστολής της τελευταίας με κωδική ονομασία PSYCHE (Ψυχή).
Η αποστολή PSYCHE θα εξερευνήσει έναν πλούσιο σε μέταλλα αστεροειδή με το ίδιο όνομα, ο οποίος βρίσκεται στην κύρια ζώνη αστεροειδών μεταξύ του Αρη και του Δία. Η NASA έχει εκτοξεύσει ένα διαστημόπλοιο το οποίο αυτή τη στιγμή βρίσκεται καθ’ οδόν προς τον αστεροειδή.
Τα δύο τηλεσκόπια της Ελλάδας είναι τα μοναδικά ευρωπαϊκά τηλεσκόπια τα οποία συμμετέχουν σε αυτή την εμβληματική αποστολή.
«Αυτή τη φορά δεν θα στείλουμε λέιζερ στα 37.000 χιλιόμετρα όπως κάναμε πριν από δύο χρόνια αλλά στα 300.000.000 χιλιόμετρα, όπου και θα βρίσκεται το διαστημόπλοιο της NASA μέσα στο 2025. Μιλάμε για ένα πρωτοποριακό πείραμα για το οποίο προετοιμαζόμαστε εντατικά» περιγράφει το εγχείρημα με εμφανή ενθουσιασμό και περηφάνια ο κ. Βασιλάκος.
Για το συγκεκριμένο πείραμα θα χρησιμοποιηθούν και οι δύο βάσεις του ΙΑΑΔΕΤ. Το λέιζερ πολύ υψηλής ισχύος θα ξεκινήσει από το Κρυονέρι για να ταξιδέψει 300.000.000 χιλιόμετρα. Οταν βρει το διαστημόπλοιο της NASA, αυτό θα «απαντήσει» και την απάντηση θα λάβει ο Αρίσταρχος στον Χελμό. Στην ουσία, το ισχυρότατο laser το οποίο θα τοποθετηθεί στο Κρυονέρι θα επιδιώξει να σχηματίσει μία γιγάντια επικοινωνιακή γέφυρα μήκους 300 εκατομμυρίων χιλιομέτρων.
Η σύζευξη αυτή θα καλύψει μία απόσταση δύο φορές μεγαλύτερη της απόστασης Ηλιου-Γης και θα αποτελέσει – μαζί με μια αντίστοιχη που θα γίνει από τις ΗΠΑ – τη βαθύτερη ευρυζωνική ζεύξη στο διάστημα που έχει επιτύχει η ανθρωπότητα, ανοίγοντας έτσι νέους ορίζοντες στον τομέα των τηλεπικοινωνιών.
«Φύλακες» του διαστήματος
Και υπάρχει και άλλη μία επιτυχία του ΙΑΑΔΕΤ, καθώς το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου έχει επιλεγεί, μεταξύ άλλων Ευρωπαϊκών Αστεροσκοπείων, για να παρέχει δεδομένα στο «Ευρωπαϊκό Κέντρο Επιχειρήσεων» αναφορικά με τις κινήσεις των δορυφόρων γύρω από τη γη.
Eυρωπαϊκό δίκτυο για την ασφάλεια στο διάστημα EU-SST
Μιλώντας για την αξία αυτής της εργασίας ο κ. Βασιλάκος εξηγεί: «Οι δορυφόροι που υπάρχουν σε τροχιά γύρω από τη γη είναι χιλιάδες. Επικρατεί μια… χαοτική κατάσταση. Γι’ αυτό, ΗΠΑ και Ε.Ε έχουν αποφασίσει να μπει ένας κώδικας διαστημικής κυκλοφορίας. Στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου παρατηρούμε τις τροχιές των δορυφόρων παρέχοντας κρίσιμες πληροφορίες γι’ αυτό που ονομάζεται “πλανητική ασφάλεια” και στην οποία όλοι οι διαστημικοί οργανισμοί δίνουν πια πολύ μεγάλη βαρύτητα»
Ο μεγαλύτερος διαστημικός κόμβος στη ΝΑ Ευρώπη
Και ενώ οι συνεργασίες με Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος και NASA ήδη τρέχουν και το Psyche έχει ήδη ξεκινήσει, στις εγκαταστάσεις στο Κρυονέρι επικρατεί δημιουργικός αναβρασμός.
Στις 31 Αυγούστου έφτασαν στις εγκαταστάσεις εκεί δύο ειδικά κοντέινερ από την Ολλανδία με την πρώτη σειρά επιστημονικών οργάνων του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Οργανισμού, απαραίτητων για την συμμετοχή στη διαστημική αποστολή της ΝASA.
H εγκατάσταση των οργάνων θα γίνει σε ειδικά κατασκευασμένες πλατφόρμες που ολοκληρώθηκαν πρόσφατα από το ΕΑΑ με την συνδρομή της Περιφέρειας Πελοποννήσου.
Τα παραπάνω υλοποιούνται με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης της τάξης των 10,8 εκ. ευρώ αλλά και από την Περιφέρεια Πελοποννήσου- 4,3 εκ. ευρώ.
Τα σύγχρονα όργανα αιχμής και ο εξοπλισμός τελευταίας τεχνολογίας, μετατρέπουν σύμφωνα με τον κ. Βασιλάκο, το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, στον μεγαλύτερο Διαστημικό Κόμβο (Space Hub) στην Νοτιοανατολική Ευρώπη.
«Ανοίγει ένας νέος δρόμος, μια πολύ μεγάλη εθνική επιτυχία όπου μας βάζει στην αιχμή του δόρατος στις νέες τεχνολογίες στο διάστημα» λέει χαρακτηριστικά ο διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ.
Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, η ανακαινισμένη δομή μαζί με τα νέα της κτίρια και όργανα, αναμένεται να είναι έτοιμη στο τέλος του 2027. Ο κ. Βασιλάκος μας δίνει μια εικόνα που οραματίζεται για το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου σε τρία χρόνια από τώρα: «Eνα τεχνολογικό πάρκο το οποίο εκτός από την έρευνα και την επιχειρησιακή του ετοιμότητα, θα “συνομιλεί” και με το κοινό. Ανάμεσα στους στόχους μας είναι να μας επισκέπτονται σχολεία για να βλέπουν οι μαθητές την επιστήμη την ώρα της γέννησης της».