Κοροναϊός και πρωτογενής παραγωγή

του Δημήτρη Μιχαηλίδη

Βρίσκομαι αποκλεισμένος στην Αθήνα 34 μέρες σε καραντίνα λόγω κοροναϊού. Συνηθισμένος σε ταξίδια σε όλη την Ελλάδα όλο τον χρόνο με εκδηλώσεις και ομιλίες, σε θέματα: Αγροτικής Ανάπτυξης, Κοινωνικής Οικονομίας, Τοπικής Ανάπτυξης και άλλα, μου έρχεται λίγο δύσκολα να μένω στο σπίτι.

Το καλοκαίρι του 1968, πήγα να δουλέψω σε ένα αγρόκτημα. Με έκανε τότε πολύ ισχυρή εντύπωση ότι στην είσοδο του περιφραγμένου αγροκτήματος υπήρχε λάκκος με απολυμαντικό υγρό, και στην διπλανή είσοδο για τους πεζούς, υπήρχε «τζίβα» με απολυμαντικό υγρό για τα παπούτσια. Επίσης μπροστά από κάθε οίκημα του αγροκτήματος, μπροστά από τον στάβλο, μπροστά από τα χοιροστάσια, μπροστά από τα κοτέτσια, υπήρχε απολύμανση των παπουτσιών και χεριών.

 

Αυτό συνέβαινε διότι τα αυγά τα παρήγαγαν οι ίδιες κότες, εκκολάπτονταν σε εκκολαπτικές μηχανές μαζικά, τα κοτόπουλα μεγάλωναν με τις ίδιες συνθήκες και την ίδια διατροφή μαζικά, και αν περνούσαν κάποια μικρόβια, ιοί ή βακτήρια στα κοτέτσια, τότε θα ασθενούσαν όλα τα κοτόπουλα μαζικά και πιθανόν να πέθαιναν όλα τα κοτόπουλα ή οι κότες μαζικά.

Οι τεχνητές ομοιόμορφες πόλεις που ζουν οι σημερινοί αστοί, οι ομοιόμορφοι τρόποι ζωής, οι ομογενοποιημένες τροφές που προμηθεύονται από σχεδόν απολύτως όμοια καταστήματα, προσομοιάζουν με εκείνα τα κοτέτσια από τις εφηβικές μου εργασιακές εμπειρίες. Αν μάλιστα προσθέσεις και την βίαιη μείωση της βιοποικιλότητας και την «απολυμασμένη» ζωή στις πόλεις, οι αστοί άνθρωποι των πόλεων είναι εκτεθειμένοι σε «πανδημίες» κάθε φορά που κάποιος ιός ή βακτήριο ή μικρόβιο μπορέσει να περάσει μέσα στον ομογενοποιημένο πληθυσμό (κοτέτσι).

Τα οικονομικά στοιχεία δείχνανε ότι πέρυσι (2019) η εξάρτηση από τον τουρισμό σε μερικά νησιά του Αιγαίου έφτανε μέχρι και 90% (!… ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟ). Ο «δίμηνος» ελληνικός τουρισμός είναι μια συγκυριακή κατάσταση, λόγω προβλημάτων σε άλλες περιοχές, και όχι αποκλειστικά στον «καλό» μας προγραμματισμό.

Οι πόλεις (αστικές μεγαλουπόλεις) και ο τουρισμός ΔΕΝ αποτελούν στερεά βάση για μακροχρόνιο στρατηγικό αναπτυξιακό προγραμματισμό.

Και ο πρωτογενής τομέας που είναι στέρεα συνδεδεμένος με την ελληνική γη, και επιδέχεται στρατηγική μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής αγροτικής πολιτικής (η οποία δεν είναι ορατή σήμερα στην Ελλάδα), αξιοποιείται μόνο κατά 7-13% στον ελληνικό τουρισμό (ενώ στην Ιταλία τα ξενοδοχεία ξοδεύουν το 70% σε Ιταλικά αγροτικά προϊόντα! …).

Όλοι ανατρέχουμε στην μελέτη της MacKinsey «Η Ελλάδα 10 χρόνια μπροστά» (Οκτ 2011) για τις αναπτυξιακές προοπτικές της Ελλάδος, όπου αναφέρεται ότι η ανάπτυξη στην Ελλάδα μπορεί να προέλθει από τον πρωτογενή τομέα από την μεταποιητική βιομηχανία αγροτικών προϊόντων και από τον τουρισμό.

Ο ελληνικός Τουρισμός ακόμα δεν μπόρεσε να εξαρτάται από στερεές μακροχρόνιες επιλογές, παρά το ότι έφθασε να δίνει περί το 10% απ’ ευθείας στο ΑΕΠ και με τον πολλαπλασιαστή περίπου το 20% του ΑΕΠ.

Ο ελληνικός πρωτογενής τομέας καταγράφει 4% απ’ ευθείας στο ΑΕΠ, που φθάνει με τον πολλαπλασιαστή να εξαρτάται από την γεωργία το 20% του ΑΕΠ.

Μετά την πανδημία του κοροναϊού και την ανάγκη για επανεκκίνηση της οικονομίας οι υπεύθυνοι για τον μακροχρόνιο σχεδιασμό της ανάπτυξης της Ελλάδος, τόσο οι εκλεγμένοι στις δομές της εξουσίας, όσο και οι εκλεγμένοι στις δομές των πολιτών της αγροτικής κοινωνίας, θα πρέπει να επανακαθορίσουν ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο του τι επιθυμούν οι πολίτες-καταναλωτές και τι μπορούν να προσφέρουν οι πολίτες-αγρότες σε κοινά συμφωνημένη ανταμοιβή & ποιότητα.

ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ο μέσος αγροτικός μηνιαίος μισθός να είναι περίπου 600€, ο μέσος μισθός των ιδιωτικών υπαλλήλων (μαζί με τους μισθούς των ΔΕΚΟ) να είναι 1000€ και ο μέσος μισθός των δημοσίων υπαλλήλων να είναι 1200€. Ίσως ΔΕΝ ΘΑ ΜΕΙΝΕΙ κανένας αγρότης να παράγει τροφές και άλλα αγροτικά προϊόντα.

Επιβίωση και ζωή σημαίνει ισορροπία. Κάθε ανισορροπία οδηγεί σε θάνατο του συστήματος. Σε περιόδους βίαιης αποκατάστασης των ισορροπιών, όπως είναι οι επαναστάσεις και οι πόλεμοι, οι σοβαροί και ψύχραιμοι ηγέτες πρέπει να προετοιμάζουν νέα ισορροπημένα συστήματα, προσβλέποντας στην μακρόχρονη επιβίωση των κοινωνιών τους.

Όλα τα σοβαρά κράτη προετοιμάζονται για την μετά-κοροναϊό εποχή με κατ αρχήν φροντίδα για την εξασφάλιση της διατροφικής αυτάρκειας τους. Ο Νο 1 εξαγωγέας σιτηρών παγκοσμίως, η Ρωσία, πρότεινε ποσοστώσεις  εξαγωγών 7 εκ tn σιτηρών (σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι) από τα 24 εκ tn του 2019. Ακόμα και η κυβέρνηση των Σκοπίων αποφάσισε την αποθεματοποίηση στο ύψος του 30% σίτου, σικάλεως & αλεύρων που παράχθηκε το 2019.

Με σεβασμό διαβάζουμε και ξαναδιαβάζουμε την επιστολή που έστειλε τον Σεπ 2010 σε όλους ο Δρ Φώτιος Βακάκης (Γεωπόνος-Γεωργοοικονομολόγος) με τίτλο «Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΩΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ». Ανάμεσα στο πολυσέλιδο υπόμνημα επισημαίνουμε:

«Με την κορύφωση της οικονομικής κρίσης και την ανάγκη επαναπροσδιορισμού των προτεραιοτήτων για ταχύτερη ανάκαμψη, πρέπει να επανορθώσουμε τις παραλείψεις που έγιναν στο παρελθόν, να επανεκτιμήσουμε τις δυνατότητες της χώρας και να οραματιστούμε το μέλλον της ελληνικής γεωργίας. Σήμερα είμαστε πιό έμπειροι, πιό ευαισθητοποιημένοι στην ποιοτική γεωργία, στην περιβαλλοντική προσαρμογή, στην αειφορία των φυσικών πόρων και στην υγιεινή των τροφίμων. …»

«Επομένως, οι αγρότες θα έπρεπε, με ενιαία φωνή, να ζητούν από την Πολιτεία όπως, οι υπηρεσίες που υποστηρίζουν την γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, να αναπτύξουν, δύο παράλληλες στοχευμένες προσπάθειες, τις οποίες οι ίδιοι οι αγρότες πρέπει να στηρίξουν με την οργανωμένη ενεργό συμμετοχή τους:

Η πρώτη, αφορά στην ανάληψη πρωτοβουλίας ώστε, με ευρεία πολιτική συναίνεση και συμμετοχή των Κοινωνικών Εταίρων της γεωργίας, να προσδιοριστεί η Στρατηγική για την γεωργική ανάπτυξη της Χώρας.

Η δεύτερη, αφορά στον άμεσο σχεδιασμό και εφαρμογή των αυταπόδεικτα τεχνικά εφικτών, οικονομικά βιώσιμων, κοινωνικά αποδεκτών και μεγάλης κλίμακας εξωστρεφών γεωργικών παραγωγικών επενδύσεων της επόμενης δεκαπενταετίας, με ενιαίο χαρακτηρισμό «Εθνικό Σχέδιο Επενδύσεων Ανασυγκρότησης της Ελληνικής Γεωργίας». Πρόκειται για παρέμβαση «Δημοσίου Συμφέροντος» και δεν συγκρίνεται, ως προς την αποτελεσματικότητα, με την οικονομική παροχή που δίνεται, συνήθως, στους αγρότες, ως κίνητρο αναστολής των εκάστοτε κινητοποιήσεών τους, όσο μεγάλη και αν είναι η παροχή αυτή».

Για την καταγραφή, Δημήτρης Μιχαηλίδης, συγγραφέας