Επόμενη στάση: 13 ώρες δουλειά τη μέρα, 78 ώρες τη βδομάδα!
Με το νομοσχέδιο που φέρνει η κυβέρνηση, «τεντώνει» ακόμα περισσότερο τον απλήρωτο χρόνο της εργασίας, αξιοποιώντας τα όρια – λάστιχο της ευρωενωσιακής Οδηγίας, που ενσωμάτωσαν στην ελληνική νομοθεσία όλες διαχρονικά οι κυβερνήσεις
Στα κράτη – μέλη της ΕΕ το νομικό πλαίσιο για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας οριοθετείται από την ευρωενωσιακή Οδηγία 88 του 2003 (2003/88/ΕΚ). Η Οδηγία αυτή υποτίθεται ότι ρυθμίζει ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων στην οργάνωση του χρόνου εργασίας. Στην πραγματικότητα, όμως, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο…
Από το προοίμιο κιόλας της Οδηγίας γίνεται καθαρό πως τα όρια στον εργάσιμο χρόνο τα θέτει μόνο η ανάγκη θωράκισης της κερδοφορίας και της ανταγωνιστικότητας, στο έδαφος της καπιταλιστικής παραγωγής.
Οπως σημειώνεται, «στις Οδηγίες που εκδίδονται βάσει του άρθρου αυτού (σ.σ. 137 της συνθήκης ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας), αποφεύγεται η επιβολή διοικητικών, οικονομικών και νομικών εξαναγκασμών, οι οποίοι θα παρεμπόδιζαν τη δημιουργία και την ανάπτυξη των (…) επιχειρήσεων».
Επομένως, κάθε διατύπωση περί υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων στην Οδηγία είναι παραπλανητική. Στόχος της Οδηγίας είναι να γενικεύσει την εφαρμογή της διευθέτησης ως ενός από τα βασικά εργαλεία που έχει στη διάθεσή της η εργοδοσία για να επεκτείνει τον απλήρωτο χρόνο της εργασίας, το χρόνο δηλαδή που αντλεί υπεραξία, εξουθενώνοντας σωματικά και πνευματικά τον εργαζόμενο, απορρυθμίζοντας πλήρως την οικογενειακή και προσωπική του ζωή.
Τα παραπάνω ομολογεί και η Ερμηνευτική Ανακοίνωση (2017) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «για την αποσαφήνιση και εφαρμογή της Οδηγίας»:
«Τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα στις παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες με μεθόδους παραγωγής “τη στιγμή που χρειάζεται” (just-in-time) απαιτούν αυξημένη ευελιξία και συνεπάγονται, ενίοτε, εντατικοποίηση της εργασίας. Ως εκ τούτου, το μεταβαλλόμενο περιβάλλον εργασίας και οι ευέλικτες εργασιακές ρυθμίσεις αναγνωρίζονται ως ο κύριος μοχλός αλλαγής στον κόσμο της εργασίας (…) Ταυτόχρονα, η ψηφιακή τεχνολογία ανοίγει τον δρόμο σε νέες δυνατότητες παρακολούθησης του χρόνου εργασίας».
Ο,τι περιγράφεται ως «κανονικότητα» στην Οδηγία, οδηγεί τους εργαζόμενους στην κόλαση των 13 ωρών δουλειάς καθημερινά. Γράφει σχετικά η Ερμηνευτική Ανακοίνωση: «(…) όταν δεν υπάρχει παρέκκλιση, ο συνεχόμενος χρόνος εργασίας περιορίζεται σε 13 ώρες (…) και πρέπει να ακολουθείται από τουλάχιστον 11 συναπτές ώρες ανάπαυσης. Με βάση τις “κανονικές” διατάξεις της Οδηγίας, οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να εργάζονται για περισσότερες από 13 συνεχόμενες ώρες (…)»!
Δηλαδή, το μόνο όριο που θέτει η Οδηγία στην οργάνωση του χρόνου εργασίας είναι να μεσολαβούν 11 ώρες ανάπαυσης ανάμεσα σε δύο περιόδους απασχόλησης του εργαζόμενου! Αυτή είναι η κανονικότητα του κεφαλαίου, των κυβερνήσεών του, της ΕΕ.
Δεκατρείς ώρες ξεζούμισμα, ενώ στις υπόλοιπες 11 που του απομένουν, ο εργαζόμενος θα πρέπει να μετακινηθεί από το σπίτι στη δουλειά και από τη δουλειά στο σπίτι, να ψωνίσει, να μαγειρέψει, να φροντίσει τα παιδιά του, να καθαρίσει το σπίτι και να κοιμηθεί. Δηλαδή, ούτε ένα δευτερόλεπτο ελεύθερου χρόνου!
Μεταξύ άλλων η Οδηγία:
1.Δίνει συντριπτικό χτύπημα στον σταθερό ημερήσιο χρόνο εργασίας, στις 40 ώρες δουλειά τη βδομάδα, ορίζοντας ότι τα κράτη – μέλη θεσπίζουν μέτρα ώστε «ο χρόνος εργασίας να μην υπερβαίνει, ανά επταήμερο, τις 48 ώρες, κατά μέσο όρο, συμπεριλαμβανομένων των υπερωριών». Αυξάνει δηλαδή τις ώρες εργασίας από 40 σε 48 και προβλέπει ότι οι συνολικές ώρες εργασίας ανά βδομάδα προκύπτουν ως μέσος όρος. Δηλαδή, άλλη μέρα μπορεί να δουλεύει 13 ώρες και άλλες λιγότερες, ώστε στο τέλος μιας χρονικής περιόδου (την αποκαλούν «περίοδο αναφοράς») να προκύπτουν ως μέσος όρος οι 48 ώρες ανά βδομάδα. Αυτή η «περίοδος αναφοράς», με τη λήξη της οποίας πρέπει να γίνει η «σούμα» για να βγει ο μέσος όρος, φθάνει μέχρι και τους 12 μήνες, «τεντώνοντας» στην κυριολεξία τα όρια της εκμετάλλευσης, ανάλογα με τις ανάγκες της εργοδοσίας.
2.Προβλέπει μέχρι και 12 μέρες συνεχόμενη εργασία. Το άρθρο 5 αναφέρει ότι «κάθε εργαζόμενος διαθέτει, ανά περίοδο επτά ημερών, μια ελάχιστη περίοδο συνεχούς ανάπαυσης εικοσιτεσσάρων ωρών». Ακόμα κι έτσι, όμως, η Οδηγία δεν επιβάλλει στην εργοδοσία να δίνει το 24ωρο «ρεπό» ανά 7 μέρες. Οπως λέει η Ερμηνευτική Ανακοίνωση, «δεν απαιτείται η εβδομαδιαία ανάπαυση να χορηγείται την ίδια ημέρα της εβδομάδας σε κάθε περίοδο επτά ημερών». Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η βασική διαφορά της συγκεκριμένης Οδηγίας με τις δύο προηγούμενες που αντικατέστησε, είναι πως κατάργησε παλιότερη διάταξη κατά την οποία η εβδομαδιαία ανάπαυση έπρεπε να «συμπεριλαμβάνει, καταρχήν, την Κυριακή». Μέσω δηλαδή της Οδηγίας, πλαγιοκοπείται και η αργία της Κυριακής. Τελικά, με βάση τα όσα προβλέπει η Οδηγία, «ενδέχεται οι ημέρες αυτές (σ.σ. το 24ωρο “ανάπαυσης”) να διαφέρουν ανάλογα με τις σχετικές περιόδους, με αποτέλεσμα ενδεχομένως συνεχείς περιόδους εργασίας διάρκειας έως 12 ημερών». Το …4ήμερο που επικαλείται ο Χατζηδάκης είναι τελικά 12ήμερο, εκθέτοντας ακόμα περισσότερο την κυβέρνηση για τις αθλιότητες που ξεστομίζει, προκειμένου να διασκεδάσει τις εντυπώσεις σχετικά με τις «ανατροπές του αιώνα».
3.Εξαιρεί το διάλειμμα από τον χρόνο εργασίας. Διάλειμμα δίνεται «όταν ο χρόνος ημερήσιας εργασίας υπερβαίνει τις έξι ώρες». Η Ερμηνευτική Ανακοίνωση λέει: «Τα διαλείμματα δεν πρέπει να υπολογίζονται ως “χρόνος εργασίας” καθώς αποτελούν “περιόδους ανάπαυσης”»!
4.Η αναγκαστική μετακίνηση του εργαζόμενου σπίτι – δουλειά και δουλειά – σπίτι, που μπορεί να φθάνει και μερικές ώρες κάθε μέρα, συμπεριλαμβάνεται στην «περίοδο ανάπαυσης» καθώς οι κεφαλαιοκράτες και η ΕΕ θεωρούν πως «οι εργαζόμενοι σε σταθερό τόπο εργασίας έχουν τη δυνατότητα να καθορίζουν την απόσταση μεταξύ της κατοικίας και του χώρου εργασίας τους και μπορούν να χρησιμοποιούν και να οργανώνουν αυτοβούλως τον χρόνο τους προς και από τον εν λόγω χώρο εργασίας ώστε να ασχολούνται με τα ενδιαφέροντά τους»!
Στα άδυτα της κόλασης
Ξεχωριστό κεφάλαιο της Οδηγίας είναι οι «παρεκκλίσεις», που βάζουν τους εργαζόμενους στα άδυτα της κόλασης. Για τον ρόλο των παρεκκλίσεων η Ερμηνευτική Ανακοίνωση αναφέρει: «Η Οδηγία για τον χρόνο εργασίας αποτελεί πολύπλοκο κείμενο, διότι επιδιώκει να παράσχει έναν βαθμό ευελιξίας κατάλληλο για διάφορες δραστηριότητες, διασφαλίζοντας παράλληλα ένα ισχυρό επίπεδο ελάχιστης προστασίας. Η ευελιξία αυτή κατοχυρώνεται στις παρεκκλίσεις της Οδηγίας, οι οποίες είναι πολυάριθμες και ποικίλες»...
«Παρεκκλίσεις» σημαίνει ακόμα πιο βαθιές αντεργατικές ρυθμίσεις από αυτές που περιγράφονται ως κανονικότητα. Πρακτικά προβλέπονται τρεις βασικοί τρόποι παρεκκλίσεων:
- Αυτές που «θεσπίζονται μέσω της νομοθετικής, κανονιστικής ή διοικητικής οδού ή με συλλογικές συμβάσεις ή με συμφωνίες μεταξύ κοινωνικών εταίρων». Αφορούν σε παρέκκλιση προς το χειρότερο από την ημερήσια ανάπαυση, τα διαλείμματα, την εβδομαδιαία ανάπαυση, τη νυχτερινή εργασία και τις «περιόδους αναφοράς». Αν και λέγεται πως η παρέκκλιση αφορά «ορισμένες δραστηριότητες», πρακτικά αφορά στις περισσότερες.
- Αυτές που επιβάλλονται για τους ίδιους λόγους, όπως πιο πάνω, για όλους τους τομείς, αλλά «με συλλογικές συμβάσεις ή με συμφωνίες μεταξύ κοινωνικών εταίρων σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο ή σύμφωνα με τους κανόνες που θέτουν αυτοί, με συλλογικές συμβάσεις ή συμφωνίες που συνάπτονται μεταξύ τους σε κατώτερο επίπεδο».
- Αυτές που προβλέπουν ακόμα και την υπέρβαση του 48ωρου εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, με ατομική συναίνεση του εργαζόμενου! Πρόκειται για τη λεγόμενη ρήτρα αυτοεξαίρεσης (opt out) που φέρνει τον εργαζόμενο μόνο του ενώπιον του εργοδότη και τον αναγκάζει με το φόβο της απόλυσης ή άλλης δυσμενούς μεταχείρισης να δεχθεί να δουλέψει εξαντλητικά. Εδώ το «ταβάνι» είναι οι 13 ώρες εργασίας τη μέρα, που σημαίνει εργάσιμη βδομάδα 78 ωρών!
Τις κατευθύνσεις της Οδηγίας 2003/88/ΕΚ και των προηγούμενων από αυτή έχουν υπηρετήσει όλες οι αστικές κυβερνήσεις (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ). Συγκεκριμένα, για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας έχουν ψηφιστεί 7 νόμοι από τα κόμματα αυτά. Ο νόμος που βρίσκεται σε ισχύ είναι ο 3986/2011 του ΠΑΣΟΚ, τον οποίο διατήρησαν οι επόμενες κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ.
Από εκεί και πέρα, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είναι η πρώτη κυβέρνηση που ανέλαβε να μεταφέρει το σύνολο της Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο με τον νόμο 4498/2017, ο οποίος φέρει τον τίτλο «Εναρμόνιση του ελληνικού δικαίου με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2003/88/ΕΚ» και αφορά τους νοσοκομειακούς γιατρούς.
Ο νόμος αυτός καθιερώνει τις 48 ώρες εργασίας ανά βδομάδα, με πενθήμερη εργασία, που όμως μπορούν να φθάσουν μέχρι τις 60 ώρες, δηλαδή 12 ώρες τη μέρα. Η παρέκκλιση γίνεται με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού, όπως ακριβώς λέει η Οδηγία! Επίσης με τη χρήση παρέκκλισης επιτρέπεται η υπέρβαση ακόμα και των 12 ωρών εργασίας.
Με τον τρόπο αυτό, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ άνοιξε ένα μεγάλο παράθυρο για τη γενικευμένη εφαρμογή του συνόλου της Οδηγίας στους εργαζόμενους, εισάγοντας για πρώτη φορά στην ελληνική νομοθεσία τις παρεκκλίσεις που προβλέπει η Οδηγία για το χρόνο εργασίας.
Είναι επομένως θράσος και υποκρισία να λέει σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ, απευθυνόμενους στους εργαζόμενους, ότι πρέπει «να ενώσουμε τις δυνάμεις μας προκειμένου να υπερασπιστούμε το οχτάωρο, να υπερασπιστούμε τις Συλλογικές Συμβάσεις, να υπερασπιστούμε το δικαίωμα στην καταγραφή και την πληρωμή των υπερωριών, να υπερασπιστούμε το δικαίωμα στην κανονικότητα στην εργασία, να υπερασπιστούμε τις ίδιες τις ζωές μας»!
Πατώντας σ’ αυτό ακριβώς το έδαφος, έρχεται σήμερα η κυβέρνηση της ΝΔ για να άρει όποια εμπόδια υπάρχουν στην εφαρμογή της διευθέτησης, να ενισχύσει το διευθυντικό δικαίωμα της εργοδοσίας, ώστε να επιβάλλει τη διευθέτηση και όποια παρέκκλιση αποφασίσει αυτή, προκειμένου να εντείνει την εκμετάλλευση των εργαζομένων για να αυξήσει τα κέρδη της.
