Οικονομία της Φροντίδας ή αβοήθητοι στο σπίτι

Πραγματοποιήθηκε στις 28/6/2021 η τακτική συζήτηση της Δευτέρας της ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ με θέμα «Η οικονομία της φροντίδας» με κεντρικό εισηγητή τον κ Γρηγόρη Παπαπέτρου και συντονιστή τον κ Βασίλη Τακτικό.

Συμμετείχαν πολλοί μεταξύ των οποίων οι: Κώστας Οικονομόπουλος, Λουκάς Μπρέχας, Δώρα Ντούλια, Δημήτρης Μιχαηλίδης, Μάνος Καστρινάκης, Αγγελική Τσιαξίρη, Βέρα Τίκα, Ειρήνη Εφραιμίδη, Πάνος Παπαϊωάννου, Ιωάννης Φραγκούλης, Μπέτυ Θεοδώρου, Σταυρούλα Παπαγεωργίου, Αλέξανδρος Οικονόμου, Δημήτρης Γαλάνης & Ζαφείρης Ναστούλης.

 

Ο κ Γ. Παπαπέτρου όρισε ως οικονομία της φροντίδας ως μια οικονομία όπου :

• η πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας φροντίδα σε όλες τις ηλικίες αποτελεί καθολικό κοινωνικό δικαίωμα και όχι μια ιδιωτική ή οικογενειακή υπόθεση
• η αξία της παρεχόμενης φροντίδας και της εργασίας φροντίδας αναγνωρίζεται από την κοινωνία,
• οι εργαζόμενοι στον τομέα της φροντίδας απολαμβάνουν αξιοπρεπείς και δίκαιους όρους και συνθήκες εργασίας και ίσης μεταχείρισης και
• η απλήρωτη οικιακή εργασία φροντίδας ισοκατανέµεται μεταξύ ανδρών & γυναικών.

Η Οικονομία της Φροντίδας ξεκίνησε με την οικονομική κρίση του 2007-8 στον αγγλοσαξονικό κόσμο με βασικούς άξονες μιας πρότασης για ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης με βασικό στόχο τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων γενικά και των έμφυλων ειδικότερα. Η πρόταση μετεξελίχθηκε στη συνέχεια από μια μεγάλη ομάδα ευρωπαίων οικονομολόγων σε μια πιο ολιστική προσέγγιση της οικονομίας με τον τίτλο «Μωβ Οικονομία» που υιοθετήθηκε και από το Ευρωπαϊκό Λόμπι Γυναικών, λίγο πριν την πανδημία covid-19.

Εάν δεν υπολογίζεται στο ΑΕΠ των χωρών η αξία της απλήρωτης οικιακής και εθελοντικής εργασίας, οι κυβερνήσεις αγνοούν την συμβολή αυτών των ειδών εργασίας στην οικονομική και κοινωνική ευημερία. Και εάν δεν υπολογίζεται η περιβαλλοντική υποβάθμιση που προκαλούν οι ενεργοβόρες και ρυπογόνες δραστηριότητες, τότε το ΑΕΠ ενθαρρύνει επενδύσεις και καταναλώσεις που οξύνουν την κλιματική κρίση και υπονομεύουν την οικολογική βιωσιμότητα των οικονομιών.

Με αποφάσεις του το 2008 & 2013 ο ΟΗΕ αναγνώρισε την απλήρωτη οικιακή εργασία ως ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ εργασία και έκανε δεκτή την ενσωμάτωσή της στους επίσημους στατιστικούς ορισμούς της εργασίας, την εκτίμηση της αξίας της και τον συνυπολογισμό της στην αξία του ΑΕΠ.

Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 οδήγησε πολλούς οικονομολόγους, στο να αναδείξουν μία άλλη διάσταση της κρίσης του μοντέλου της κερδοσκοπικής ιδιωτικής επιχειρηματικότητας, πέραν της οικονομικής: την κρίση της φροντίδας ή την κρίση της κοινωνικής αναπαραγωγής, που περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες που δημιουργούν και διατηρούν τους κοινωνικούς δεσμούς μεταξύ γενεών (τεκνοποιία, ανατροφή παιδιών, φροντίδα ηλικιωμένων) και μεταξύ φίλων, γειτόνων, οικογενειών ή στο εσωτερικό μιας κοινότητας, δραστηριότητες υλικές και συναισθηματικές απαραίτητες για την κοινωνική συνοχή και συνεργασία.

Η κρίση φροντίδας αναφέρεται στο μετασχηματισμό των σύγχρονων «αναπτυγμένων» κοινωνιών, που είναι όλο και λιγότερο ικανές και διαθέσιμες να παρέχουν την αναγκαία ποσότητα εργασίας φροντίδας και άρα την αναγκαία φροντίδα σε όσα μέλη τους την έχουν ανάγκη, που αποτελεί προϋπόθεση της κοινωνικής ευημερίας.

Μια φυσική πυραμίδα ηλικιακής κατανομής έχει το 40% κάτω των 35ετών, το 30% στις ηλικίες 35-50, και 20% στους 50-65 ετών και 10% διάφορα. Μετά το 2100 μΧ μοιάζει ότι το 40% των ανθρώπων θα είναι άνω των 60 ετών … ΔΕΝ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ.

Το δυστύχημα είναι ότι ήδη το 1993 συμμετέχοντας σε summer school (Elite, Καλαμάτα) άκουσα από πανεπιστημιακούς ότι ενώ απαιτείται συντελεστής κ=2,1 (παιδιά ανά γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία) για την συνέχιση μιας κοινωνίας, στην Ελλάδα είχαμε τότε κ=1,2, η ΕΕ είχε κ=1,8, ενώ όλος ο κόσμος ζει με κ=4 και στην γειτονική Μέση Ανατολή είναι το κ=8!!! Τραγικό, διότι οι αρμόδιοι στην Ελλάδα δεν έλαβαν κανένα δυσάρεστο περιστασιακό μέτρο τότε, καταστρέφοντας το μέλλον της Ελλάδος.

Το κόστος της φροντίδας είναι τεράστιο για το κράτος, θα μπορούσε όμως να είναι ανεκτό αν αναληφθεί από δομές αυτοβοήθειας, όπως είναι οι δομές της Κοινωνικής Οικονομίας, και αν αναγνωρισθεί η αδήλωτη εργασία που προσφέρεται από τα μέλη των οικογενειών …

Στο σημείο αυτό επισημαίνεται ακόμα μια σημαντική διαφοροποίηση ανάμεσα στις αστικές περιοχές και τις αγροτικές κοινωνίες. Στις αστικές περιοχές όλα αυτά γίνονται σήμερα με εκχρηματισμένες διαδικασίες που μετρούνται, έστω και υποεκτιμημένες. Στις αγροτικές περιοχές η φροντίδα δεν καταγράφεται πουθενά.

Είναι το ίδιο πρόβλημα με διαφορετική οπτική, ανάμεσα στους αστικούς χώρους και τις αγροτικές κοινωνίες.

Στις αστικές περιοχές μιλάνε για 8ωρη εργασία, για υπερωρίες, για weekend, για εργασία του άνδρα, για εργασία της γυναίκας, για εργασία των παιδιών, για συντάξεις των παππούδων κλπ.

Στις αγροτικές περιοχές μιλάμε για το οικογενειακό εισόδημα (σήμερα συνολικό μέσο οικογενειακό εισόδημα για όλες τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις είναι 10.000€) όπου όλοι μαζί δουλεύουν όλες τις ώρες, όλες τις ημέρες και οι παππούδες συμμετέχουν στις αγροτικές δουλειές όπου αντέχουν(ή πεθαίνουν στα χωράφια. Δείτε τα δυστυχήματα υπερηλίκων αγροτών στα χωράφια).

Ήδη στα συνέδρια των γυναικών το 1985 (Ναϊρόμπι) και το 1995 (Πεκίνο) τέθηκε το θέμα της αδήλωτης-απλήρωτης εργασίας των γυναικών, κυρίως στην οικονομία της φροντίδας. Αναφέρεται ότι το 37% του ΑΕΠ των κρατών προέρχεται από την αφανή-αδήλωτη εργασία των γυναικών.

Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ σε απομακρυσμένες περιοχές (νησιωτικές και ορεινές) όπου το λεγόμενο βοήθεια στο σπίτι του κράτους παρουσιάζεται ως «Αβοήθητοι στο σπίτι» αναφέρθηκε από συμμετέχοντες. Σήμερα καταγράφονται 3.500 εργαζόμενοι στο «Βοήθεια στο σπίτι» στην Ελλάδα, αριθμός τραγικά μικρός. Ίσως η τηλε-φροντίδα να ήταν μια κάποια λύση. Ίσως το co-housing για ηλικιωμένους.

Ο/Η φροντιστής, σήμερα, που έχει «συστηματικά» διασπασθεί η οικογένεια, απαιτείται να λάβει ειδική εκπαίδευση για τον τρόπο παροχής φροντίδας, και δεν εντοπίσθηκε επαρκής εκπαιδευτική διαδικασία.

Επίσης καταγράφηκε ένας επιλεκτικός αποκλεισμός κοινωνικών φορέων, κοινωνικής οικονομίας & ιδιωτικών δομών από κρατικές επιδοτήσεις …

Η επόμενη ανοικτή δημόσια διαδικτυακή συζήτηση της ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ θα γίνει την Δευτέρα, 5 Ιουλίου 2021, στις 20.00 για κοινή δράση και συντονισμό στο χώρο της Κοινωνικής Οικονομίας, στο https://us02web.zoom.us/j/86870000848?pwd=dWl5S08xS2pSYUtkVkxpSENyRmFlQT09.

Για την καταγραφή, Δημήτρης Μιχαηλίδης, ΑγροΝέα, 6998282382