Τα Αηδόνια των αρχαίων θησαυρών

Είναι ένα από τα διασημότερα μυκηναϊκά νεκροταφεία. Οχι μόνο για τον πλούτο που έκρυβε η γη και συνεχίζει να μας εκπλήσσει, αλλά και γιατί εκεί στα Αηδόνια, στον νομό Κορινθίας, τη δεκαετία του 1970, έγινε γνωστό ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα αρχαιοκαπηλίας της χώρας. Αρχαιοκάπηλοι, επιτήδειοι μεσολαβητές, ντόπιοι συνένοχοι αλλά και εκπρόσωποι των Αρχών συνέβαλαν στη φυγάδευση σπάνιου «θησαυρού». Ακόμη και σε φορτηγά που μετέφεραν καρπούζια στη Γερμανία ταξίδευαν τα αρχαία. Ο «θησαυρός» εντοπίστηκε από τον φιλέλληνα Μάλκομ Γουίνερ στη Νέα Υόρκη, στην αίθουσα τέχνης Michael Ward, και η πολιτεία προσέφυγε το 1993 στο ομοσπονδιακό δικαστήριο της Νέας Υόρκης επιτυγχάνοντας τον επαναπατρισμό του.



 
Τα 312 χρυσά κοσμήματα παρουσιάστηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Τότε καταλάβαμε το μέγεθος της επιτυχίας που αφορούσε την επιστροφή τους, αλλά και της καταστροφή που προκάλεσαν οι λαθρανασκαφείς. Ακολούθησε έρευνα μεταξύ των ετών 1978 και 1980 και το 1986, υπό τη διεύθυνση της αρχαιολόγου Καλλιόπης Κρυστάλλη – Βότση και την εποπτεία της αρχαιολόγου Κωνσταντίνας Καζά. Το 2014 ξεκίνησε προσπάθεια σωστικών ανασκαφών για να αποτραπούν οι αρχαιοκάπηλοι. Τα Αηδόνια ήταν πάντα στόχος τους. Από το 2016 η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας δρομολόγησε (με την άδεια του ΥΠΠΟ) τη συνέχιση της ανασκαφής του μυκηναϊκού νεκροταφείου. Το νέο πενταετές ερευνητικό πρόγραμμα τελεί υπό τη διεύθυνση του δρος Κωνσταντίνου Κίσσα, πρώην εφόρου Αρχαιοτήτων Κορινθίας, επίκουρου καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Karl-Franzens-Universität Graz της Αυστρίας και επιστημονικού συνεργάτη στο Τμήμα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Trier της Γερμανίας, και εκτελείται με τη συνέργεια της δρος Kim Shelton, καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και διευθύντριας του Κέντρου Νεμέας για την Κλασική Αρχαιολογία.

Εξι εβδομάδες διαρκεί η φετινή ανασκαφή, που ήδη ξεκίνησε δημιουργώντας μεγάλες προσδοκίες. Ειδικά για την ολοκλήρωση της ανασκαφής του μνημειώδους μυκηναϊκού τάφου, λέει ο κ. Κίσσας στην «Κ». Ο τάφος αυτός χρησιμοποιείται καθ’ όλη τη διάρκεια της Υστερης Εποχής του Χαλκού (περ. 1650-1100 π.Χ.) τόσο κατά την πρώιμη όσο και στην Υστερη Μυκηναϊκή περίοδο, οπότε και χρονολογούνται προκαταρκτικά οι ταφές σε λάκκους και αυτές που είχαν αποτεθεί στο δάπεδο του τάφου, αντιστοίχως. «Από τους λάκκους, ο ένας είναι μνημειώδης, σε άλλον βρέθηκε μία ταφή κτερισμένη με οπλισμό, συμπεριλαμβανομένων χάλκινων αιχμών βελών, εγχειριδίων και μαχαιριών, τέσσερα από τα οποία διατήρησαν τις επενδύσεις των λαβών τους από λεπτότατα φύλλα χρυσού, ενώ στο γέμισμα άλλου λάκκου βρέθηκαν συγκεντρωμένα πολλά αγγεία και τμήματα από τουλάχιστον τρεις πιθαμφορείς του ανακτορικού ρυθμού, που αποτελούν μεγάλου μεγέθους αγγεία με συμβολική διακόσμηση. Τα ευρήματα αυτά τεκμηριώνουν τις στενές σχέσεις της μυκηναϊκής κοινότητας των Αηδονιών με το κέντρο των παρακείμενων Μυκηνών, ήδη από την περίοδο χρήσης του Ταφικού Κύκλου Α, ενώ μένει να προσδιοριστεί το είδος της σχέσης κατά την Υστερη Μυκηναϊκή περίοδο».

Από την αρχαιότητα, στη θέση του μυκηναϊκού τάφου δημιουργήθηκε βραχοσκεπή που χρησιμοποιήθηκε εντατικά σε τρεις επιμέρους περιόδους των Ιστορικών χρόνων. Η πρώτη σχετίζεται με τη χρήση του προγενέστερου τάφου και τεκμηριώνεται από την εντατική λατρεία που ασκείται στη θέση του από την Αρχαϊκή περίοδο τουλάχιστον. «Λεπτότοιχα αγγεία, ορισμένα με γραπτή διακόσμηση, και κυρίως ο μεγάλος αριθμός ειδωλίων από ίππους και ιππείς προδιαθέτουν για κάποιας μορφής ηρωολατρία ή προγονολατρία». Επάνω από τα αρχαϊκά στρώματα ερευνώνται επιχώσεις που χρονολογούνται στους ύστερους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους και την ύστερη αρχαιότητα. Αλλά επάνω και από τις επιχώσεις αυτές αποκαλύπτονται κατάλοιπα των Υστεροβυζαντινών χρόνων.

Η χρηματοδότηση

Η χρηματοδότηση της έρευνας γίνεται από το Κέντρο Νεμέας για την Κλασική Αρχαιολογία και το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, που ανέλαβε και την πρόσληψη εργατών και αρχαιολόγου. Οσο για την Περιφερειακή Ενότητα Κορινθίας, ξέχασε τις αναγγελίες περί ετήσιας χρηματοδότησης 30.000 ευρώ επί 3 χρόνια. Ευτυχώς ο Δήμος Νεμέας παραχώρησε το παλαιό δημοτικό σχολείο του χωριού για να δημιουργηθεί εκεί το κέντρο επισκεπτών του αρχαιολογικού χώρου. Και όπως τονίζει συγκινημένος ο κ. Κίσσας, «ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Καλαντζής έδωσε την άδεια διεξαγωγής της συστηματικής έρευνας σε αγροτεμάχιο ιδιοκτησίας του, όπου εντοπίσθηκαν πέρυσι οι σημαντικοί αυτοί θαλαμοειδείς τάφοι». «Ηταν τρομακτικά τα ευρήματα του 2017 και εφάμιλλα του Ταφικού Κύκλου Β των Μυκηνών». Το νεκροταφείο το γνωρίζουμε. Απομένει να μάθουμε πού ήταν ο οικισμός αυτών των ανθρώπων, το παλάτι, εκεί όπου έζησε ο πλούσιος άρχοντάς τους…

Έντυπη έκδοση kathimerini.gr